تالاب‌ها؛ سند تنوع زیست‌بوم در جغرافیای طبیعی ایران

  • 26 مهر 1401 - 16:03
تالاب‌ها؛ سند تنوع زیست‌بوم در جغرافیای طبیعی ایران

هاجر عسکری، مسئول ثبت میراث طبیعی استان فارس

به مناطق پوشیده از مرداب، باتلاق، لجنزار یا آبگیرهای طبیعی و مصنوعی اعم از دائمی یا موقت که در آن آب‌های شور یا شیرین به‌صورت راکد یا جاری یافت تالاب است.

تالاب‌ها از مهم‌ترین زیست‌بوم‌های کره زمین هستند و مراکزی ارزشمند برای تنوع زیستی و معیشت انسان‌ها به شمار می‌روند. کشور ایران با توجه به اقلیم‌های متنوع آب و هوایی و توپوگرافی خاص خود، دارای تالاب‌های متنوعی ازجمله صخره‌های مرجانی، جنگل‌های حرا، دریاچه‌های شور و باتلاق‌های پست است. تعداد ۹۴ تالاب در ایران به‌عنوان تالاب‌های بااهمیت بین‌المللی شناخته‌شده‌اند.

تأثیر و تأثر متقابل اجزای فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی یک تالاب مثل آب، خاک، گیاهان و جانوران، کارکردهای حیاتی متعددی برای تالاب ایجاد می‌کند که از جمله این کارکردها می‌توان به ذخیره‌سازی آب، حفاظت در مقابل طوفان، تعدیل سیل و کاهش قدرت تخریب آن، تثبیت خطوط ساحلی و مهار فرسایش، تغذیه آب‌های زیرزمینی، تخلیه آب‌های زیرزمینی، پالایش آب، رسوبات و دیگر آلودگی‌ها و تعدیل آب‌وهوای محلی اشاره کرد.

کم‌توجهی به وضعیت تالاب‌ها در روند توسعه، این زی سنت بوم‌های ارزشمند را در بسیاری از نقاط دنیا با چالش‌های جدی مواجه کرده است.

اتخاذ رویکرد مدیریت زیست‌بوم در راستای حفظ و احیای تالاب‌های ایران منجر به شناسایی، معرفی و حفاظت بیشتر از تالاب‌های ایران شده است.

مجموعه تالاب‌های هفت برم در ۵۵ کیلومتری غرب شیراز و شمال شرقی منطقه حفاظت‌شده ارژن و پریشان واقع‌ شده‌اند و ۲۱۵۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارند. از نظر زمین‌شناسی در فارس داخلی (زاگرس چین‌خورده) و روی سازند گچساران و حاشیه غربی گسل کره بس قرار دارد.

منابع آب تالاب‌­های هفت برم را آبخوان‌های موجود در منطقه و آب‌های زیرزمینی و ریزش‌های جوی تشکیل می‌دهند. تالاب هفت برم ارزش اقتصادی، اکولوژیک و اکوتوریسم فراوان دارد.

مجموعه تالاب‌های هفت برم به دلیل دارا بودن شرایط مناسب زیستگاهی و حضور عوامل اکولوژیکی مساعد نظیر پوشش گیاهی و آب شیرین از مناطق جذب و تجمع پرندگان آبزی مهاجر است. تالاب زیستگاه حائز اهمیتی برای گونه اردک مرمری و اردک سرسفید است.

ماهیان غیربومی خانواده کپور ماهیان، شاه­میگوی دراز آب شیرین و انواع جانوران پلانکتونی وکف­زی از زیست‌مندان این تالاب هستند. این تالاب منحصربه‌فرد از جاذبه‌های گردشگری کشور به‌شمار می‌رود.

واحد ثبت آثار طبیعی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صایع‌دستی استان فارس با همکاری ترجمان‌های ذی‌ربط تلاش کرده است با توسعه صنایع کوچک زودبازده، توسعه مشاغل مکمل کشاورزی، توسعه و ترویج طبیعت‌گردی همراه با احداث بوم‌گردی‌ها در روستاهای حاشیه تالاب، گامی شایسته در راستای حفظ و احیای تالاب هفت برم بردارد.

دیدگاه