حفاریهای بیامان در محوطههای باستانی «مگرنات» و «بیت مشحوت» شوش نه تنها نفس محوطههای باستانی غرب شوش را به شماره انداخته بلکه موجب شده تا صدایشان در نتیجه بیتوجهیهای گسترده در گلو خفه شود و صدای خرُد شدن کمر این محوطهها بیشتر شنیده شود. تعداد حفاریها و تعرضها به گونهای است که آدمی با دیدن تعداد حفرهها به یاد آشپال (آبکش) میافتد.
در روز گذشته هنگام اطلاع به سرهنگ مکناوی فرمانده یگان حفاظت میراثفرهنگی خوزستان، تعرضها را مورد تائید قرار داد و یادآور شد: «در این خصوص بازدیدهای مکرر انجام شده و از طریق واحد حقوقی اداره میراثفرهنگی شوش مراتب به مقام قضایی منعکس و دستورات لازم از طریق مراجع قضایی به فرماندهی انتظامی شوش داده شده که در چندین مرحله با همکاری عوامل انتظامی به صورت شبانه جهت دستگیری عاملین اقدام شده و این روند جهت دستگیری در دستور کار قرار دارد و پایشها به صورت مستمر انجام میشود.»
یگان حفاظت مستقر در شوش که به دلیل کمبود نیرو و امکانات خودرویی و نبود برخی ابزارهای لازم برای کمین در شب توان سرکشی به محوطههای درون شهر خود را ندارد ناتوان از سرکشیهای منظم در فاصلههای نسبتا دور از شهر شوش است.
اینجانب یکی از دلایل عمده مانع شدن از تعرضهای غیر مجاز را تعارضهای بومی میدانم که این مهم گاهی موجب میشود افراد محلی نتوانند در مقابل حفاران غیر مجاز برخورد کنند.با اینکه حفاران غیرمجاز از خلاء حفاظت محوطهها سو استفاده میکنند و به شدت در حال تخریب محوطههای تاریخی هستند.
به همین دلیل محوطههای مگرنات و بیت مشحوت در ۱۰ سال اخیر همواره مورد تعرض قرار گرفته و با وجود اینکه در چند ماه اخیر کوشش بر این بوده که حفاریهای غیرمجاز متوقف شوند اما گزارشهای مردمی و ثبت تصاویر متعدد حکایت از آن دارد که این محوطهها در این مدت چندماه دهها بار و در یک گزارش کاملا دقیق مردمی طی یک ماه گذشته ۱۲۰ بار مورد تعرض بیامان حفاران قرار گرفتهاند.
در حالی که پیشتر متولیان میراثفرهنگی خوزستان گفته بودند که با کمک دستگاه قضایی، نیروی انتظامی و بخشداری به موارد و سرنخهایی دست پیداکردهایم و به زودی نتایج آن اعلام میشود اما تاکنون گزارشی از میزان دقیق حفاریها، کشفیات و حفاران قاچاقچی منتشر نشده است.
از سالها پیش که پای قاچاقچیان به محوطههای باستانی باز شده، بارها اهالی زنگ خطر را برای متولیان میراثفرهنگی به صدا در آوردند و اخبار موثقی مربوط به حفاریهای غیر مجاز منتشر کردند.
حجم حفاریهای گسترده در شهرستان شوش به قدری زیاد است که اداره کل میراثفرهنگی صنایعدستی گردشگری در آذر ۱۳۹۹ اقدام به افتتاح پایگاه یگان حفاظتی عبدالخان نمود که این موضوع به دلیل نیود کمبود نیرو و امکانات و نبود یک جایگاه منسجم نتوانسته در کاهش حفاریهای غیرمجاز موثر باشد. این در حالیست که سرکشی از محوطههای تاریخی مثل بیت مشحوت، شهر تاریخی مگرنات و محدوده زیگورات چغازنبیل تا دشت آزادگان به صورت شبانهروزی از وظایف این پایگاه خواهد بود. موضوعی که کاملا آرمانیست و انجام آن بدون داشتن نیروی کافی و امکانات خودرویی غیرقابل انجام است.
وضعیت محوطههای باستانی در شوش و دیگر شهرهای خوزستان به قدری مبهم است که با وجود همه تلاشهایی که نیروی یگان حفاظت میراثفرهنگی خوزستان دارد اما به هیچ رویی مشخص نیست که روزانه کدام محوطهها و به چه تعداد و بر اساس چه نظم و ترتیبی سرکشی و پایش میشوند، موضوعی که باید فرماندهی یگان حفاظت میراثفرهنگی کشور و معاون میراثفرهنگی کشور به این وضعیت سراسر مبهم سامان دهند تا چنین گمان نشود که یگان حفاظت میراثفرهنگی تنها منتظر مینشیند تا ببیند در کدام محوطهها گزارش حفاری داده میشود تا در صورت امکان اقدام بعدی صورت بگیرید.
وضعیت محوطههای باستانی در شوش و دیگر شهرهای خوزستان به قدری مبهم است که واقعا معلوم نیست به جز این حفاریهای غیر مجاز، عمده محوطههای باستانی تا چه حد از گسترش غیر قانونی زمینهای کشاورزی، توسعه شهری و روستایی، تسطیح برای پروژههای عمرانی و… در امان هستند.
البته که اداره کل میراثفرهنگی خوزستان پس از اطلاع رسانیهای گسترده رسانهای از موج تعرضهای بیامان در این محوطهها در چندین مرحله حفرههای نزدیک به محدوده مسکونی و گودالهایی که احتمال تخریب بیشتر آثار و لایههای فرهنگی در آنها میرفت، شناسایی و مستندنگاری کرده و سپس به وسیله نیروی کارگری و عملیات دستی این حفرهها پُر و پوشانده شدند.
در بخشی از محوطههای خوزستان به دلیل گستردگی جغرافیایی موجب شده تا حفاران غیر مجاز شبانه روز، گودالهایی در حد خندق عمیق حفر کنند.
محوطه مگرنات متعلق به دوره ایلامی و به شماره ۲۹۷۸۴ ثبت ملی شده است.
اما محوطه تاریخی بیتمشحوت که متعلق به دوران ساسانی ـ اسلامی محسوب میشود و تاکنون ثبت ملی نشده است. اگرچه گفته میشود پرونده ثبتی آن به وزارت میراثفرهنگی ارسال شده و منتظر ابلاغ آن هستند. این در حالی است که محوطه مورد نظر نخستینبار در سال ۱۹۶۲ میلادی توسط مکآدمز باستانشناس موسسه شرقشناسی دانشگاه شیکاگو شناسایی و بررسی شد.