در چند روز گذشته ویدیویی از تخریب یک سازه قدیمی در سبزه میدان قزوین منتشر شد که واکنش برانگیز شد. با این وجود، سازمان نوسازی و بهسازی شهر قزوین این ستون را فاقد ارزش تاریخی اعلام کرد و مدیرکل میراث استان قزوین هم این سازه بتنی را اثری ملی ندانست.
اما سعید زارع‌پور ـ کنش‌گر میراث فرهنگی قزوین ـ که این ویدیو را در فضای مجاز ی منتشر کرده، در گفت‌وگو با ایسنا، درباره تاریخچه این سازه و جزییات اتفاق رخ داده توضیحاتی داد. به گفته او، این سازه متعلق به دوران پهلوی بوده و در همان دوران مشابه آن در شهرهای دیگر نیز ساخته شده است. این سازه سیمانی است، اما منطبق با معماری آن دوران ساخته شده و تا قبل از انقلاب، تندیس شاه روی آن قرار داشت. بعد از انقلاب مانند دیگر نقاط کشور، تندیسی که روی این سازه قرار داشت پایین کشیده شد. بعد از آن هم تا چندین سال نشان جمهوری اسلامی را روی این سازه قرار داده بودند و بعد از مدتی، ساعت جایگزین آن کردند. بعد از آن هم سردیس «علی‌اکبر دهخدا» از مشاهیر قزوین را روی این سازه قرار دادند، اما پس از این‌که سردیس «دهخدا» را جای دیگری از سبزه میدان منتقل کردند، این سازه که به تنهایی هم زیبا بود، بلاتکلیف ماند. موضوع مهم این است این سازه بدون داشتن تندیس هم یک هویت تاریخی محسوب می‌شود، حتی در عکس‌هایی که از تظاهرات مردم در دوران انقلاب موجود است می‌بینیم که این سازه در کنار مردم در این عکس‌ها قرار دارد.
زارع‌پور درباره روند تخریب این سازه نیز توضیح داد: تصمیم گرفتند این سازه تاریخی را شبانه و در دو مرحله تخریب کنند. شب نخست (پنجم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱) پایه پلکانی این سازه را تخریب کردند و شب دوم (ششم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱) هم در سبزه میدان شاهد بودم قصد دارند این سازه را به طور کامل از بین ببرند و چهار کارگر افغانستانی مشغول تخریب این بنا بودند. این در حالی بود که هیچ مسؤولی آنجا حضور نداشت. از کارگران جویای ماجرا شدم، ابراز بی‌اطلاعی کردند و گفتند که از آن‌ها خواسته شده این سازه را تخریب و چیز دیگری جایگزین کنند. پیمانکارِ آن‌ها نیز گفت از علت این تخریب بی‌خبر است و فقط دستور آن را از سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری قزوین گرفته است. سازمان نوسازی و بهسازی زیر نظر مستقیم شهرداری قزوین است و مجری دستورات آن است. ضمن این‌که چنین تصمیماتی نیازمند مصوبه شورا است و طبق شنیده‌هایم برخی از اعضای شورا از این ماجرا بی‌خبر بودند.
این کنش‌گر میراث فرهنگی افزود: همان شب با آقای خزائلی ـ مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین ـ هم صحبت کردم و ایشان در ابتدا اظهار بی‌اطلاعی و از این ماجرا تعجب کرد و در ادمه گفت که این سازه ثبت ملی نیست. من هم در پاسخ به ایشان گفتم که این سازه نشانگر بخشی از تاریخ است و شما به عنوان مدیر میراث فرهنگی از تخریب آن جلوگیری کنید که ایشان گفت پیگیری می‌کنند اما هیچ خبری نشد و کارگران همچنان به کار خود مشغول بودند. به لحاظ قانونی هم من نمی‌تواستم خودم مانع کار آن‌ها شوم. حتی با مدیر روابط عمومی شهرداری قزوین هم تماس گرفتم که دستگاه تلفنش خاموش بود و تنها راهی که به ذهنم رسید این بود که با نیروی انتظامی تماس بگیرم و در پی همین تماس، نیروی انتظامی قزوین این تخریب را به دلیل “حضور غیرمجاز کارگران افغانستانی” و “نداشتن مجوزِ کارِ شبانه” متوقف کرد.
او درباره واکنش میراث فرهنگی و شهرداری به این ماجرا توضیح داد: هفتم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ شهرداری یک بیانه منتشر کرد؛ مبنی بر این‌که این اثر، سیمانی و فاقد ارزش تاریخی است و چون نشانه طاغوت روی آن بوده است ما قصد تخریب آن را داریم! از ابتدا این سازه در محوطه درستی قرار نگرفته؛ چراکه این محوطه متعلق به دوران صفوی است.
زارع‌پور افزود: درباره این اظهارات باید بگویم که ما خیلی از این بناهای تاریخی از جمله برج آزادی، آرامگاه سعدی، فردوسی، حافظ و … را در ایران داریم که باستانی نیستند، اما یک اثر تاریخی محسوب می‌شوند؛ چرا که بخشی از حافظه تاریخی مردم و کشور ایران هستند و از سویی عناصر معماری ایران را دارند. تاکید من هم برای حفظ این سازه بر همین اساس است که آن هم بخشی از هویت تاریخی قزوین به شمار می‌آید. در ادامه هم آقای خزائلی (مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) یک بیانیه خیلی کوتاه و مختصر منتشر کرد که این سازه در فهرست آثار ملی ثبت نیست.
به دنبال این اتفاق سازمان نوسازی و بهسازی شهر قزوین با انتشار اطلاعیه‌ای در سایت شهرداری استان قزوین اعلام کرد : «این ستون سیمانی فاقد ارزش تاریخی بوده و تصمیم بر این بود تا این سازه که دیگر کاربردی برای اجرای نمادها و المان‌ها نداشته، از بافت سبزه میدان حذف شود که اقدامات اجرایی آن از روزهای گذشته آغاز شده و این سازه حذف خواهد شد. سازه موجود در سبزه میدان از نوع سازه سیمانی و سنگی، متعلق به اواخر دوره پهلوی بود و در این مکان احداث شده که پیش از انقلاب نمادی از طاغوت روی آن قرار داشت و همزمان با انقلاب شکوهمند اسلامی این مجسمه توسط مردم پایین کشیده شد. از آنجا که پیشینه تاریخی سبزه میدان متعلق به دوره شاه طهماسب صفوی (دومین پادشاه صفوی) بوده، از ابتدا جانمایی صحیحی برای این ستون در نظر گرفته نشده بود.»
همچنین مدیرکل میراث فرهنگی در سایت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قزوین بیانیه‌ای به شرح زیر منتشر کرد: «این سازه با استفاده از مصالح بتنی ساخته شده واجرای طرح ساماندهی سبزه میدان به عنوان بخشی از طرح دولتخانه صفوی در سال‌های اخیر اجرا شده است.»
با این اوصاف این پرسش همچنان باقی است که اگر قرار باشد سازه‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، با برچسب نماد طاغوت بودن تخریب شود، آنگاه انبوه سازه‌هایی که در خدمت دوران و نظام جمهوری اسلامی و نهادهای آن بوده است هم باید تخریب شود؟