وضعیت نامناسب و ریزش بخش‌هایی از بنای موسوم به «عمارت حاج اسمال» در کازرون کار را به جایی رسانده که مسیر قضایی دیوان عدالت اداری برای خروج این بنای تاریخی از فهرست آثار ملی دنبال می شود.
حدود دو سال پیش بود که بنای «عمارت حاج اسمال» برای فروش گذاشته شد و پس از آن اداره میراث فرهنگی شهرستان کازرون در استان فارس دست به کار شد تا این بنا را در فهرست آثار ملی ایران ثبت کند.
مساحت بزرگ این مجموعه تاریخی در ۱۸۵۰ متر مربع، قدمت پیش از قاجاری و همچنین ساختمان آن در دو طبقه با اطاق‌های تو در تو و ایوان مرکزی که در میان خانه‌های تاریخی کازرون منحصر به فرد به شمار می‌رود، عواملی بود که موجب شد تا بنای «عمارت حاج اسمال» در فهرست آثار ملی ایران قرار گیرد.
در آن زمان بنای تاریخی «عمارت حاج اسمال» توسط «بنیاد کازرون پژوهی» به صورت مجازی بازطراحی شد تا چهره اصلی آن پس از حدود دو قرن نمایان شود و در همان روزها نیز مسئولان کازرون قول مساعد تملک و احیای این بنای تاریخی را به مردم و علاقه مندان به میراث فرهنگی دادند تا بزرگترین بنای قاجاری در قلب شهر کازرون به عنوان یک مرکز فرهنگی، گردشگری و تاریخی میزبان گردشگران داخلی و خارجی باشد.
از آن زمان با وجود وعده‌های داده شده از سوی مسئولان، هنوز هیچ اقدام عملی برای تملک این مجموعه تاریخی به نتیجه نرسیده و عدم تعیین تکلیف مالکان باعث شده تا آن‌ها مسیر دیوان عدالت اداری را برای خروج بنا از فهرست آثار ملی و کسب مجوز تخریب دنبال کنند.
اگرچه دیوان عدالت اداری هنوز در گام‌های نخستین ورود به پرونده شکایت علیه «ثبت ملی عمارت حاج اسمال» قرار دارد، اما تردیدی نیست که عدم پرداخت حقوق مالکان در نهایت به خروج این بنای تاریخی از فهرست آثار ملی ایران و هموار شدن تخریب کامل این مجموعه در مرکز شهر کازرون منجر خواهد شد.
با وجود آن که شهر کازرون یک شهر تاریخی به شمار می‌رود، اما عدم برنامه ریزی برای حفظ بافت تاریخی این منطقه به از بین رفتن بسیاری از ساختمان‌ها و بناهای تاریخی این شهر منجر شده است. در حال حاضر تعداد خانه‌های تاریخی شهر کازرون کمتر از ۱۰۰ واحد عنوان شده است و روند تخریب‌ها در بافت تاریخی همچنان نیز ادامه دارد.
در این میان «عمارت حاج اسمال» که امروز مشتمل بر ۴ خانه مسکونی است، بزرگترین بنای قاجاری کازرون به شمار می‌رود که یک بار هم در میانه دوره قاجار مرمت و بازسازی شده و از آن زمان تا کنون همچنان مسکونی باقی مانده است.
این بنای تاریخی در دو طبقه با یک هزار متر زیربنا و شامل ۱۴ اتاق، دو راهرو میانی، یک ایوان مرکزی، دو حیاط فصلی و یک ساختمان دروازه است که امروزه بخش‌هایی از آن در حال استفاده و بخش‌هایی نیز در به دلیل کهولت بنا خالی از سکنه و در حال فرسایش و فروریزی است.
فعالان میراث فرهنگی در کازرون ضمن اعلام نگرانی نسبت به خروج بنای تاریخی «عمارت حاج اسمال» از فهرست آثار ملی ایران، همچنین نسبت به وضعیت نامناسب ساختمان و احتمال ریزش بخش‌هایی از آن هشدار داده و خواستار پیگیری مسئولان دولتی برای تملک و احیای آن به عنوان یک مجموعه تاریخی در جنوب ایران هستند.