مدیر پیشین پایگاه میراث جهانی تخت جمشید، شدت فرسایش و تخریب در بستر «نقش رستم» و «آرامگاه خشایارشا» را تایید کرد و گفت: اقدامات درمانی روی این میراث صخره‌ای تا کنون راهشگا بوده است.
به گزارش ایسنا، این اظهارات حمید فدایی ـ عضو هیأت علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ـ فرهنگی و مدیر پیشین پایگاه جهانی تخت جمشید ـ در دومین نشست از پنل‌های تخصصی کنفرانس بین‌المللی «تبادل تجربیات حفاظت و مرمت در ایران و روسیه» مطرح شد.
این نشست با مدیریت تاتیانا چرنیایوا ـ رییس انجمن مرمتگران روسیه ـ برگزار شد و در آن موضوعات «حفاظت و معرفی یادمان‌های معماری و باستان‌شناسی دوره «گلدن هورد»، «حفاظت و باززنده‌سازی میراث تاریخی و معماری مجموعه برج‌های جمهوری چچن فدراسیون روسیه» و «پژوهش، مستندنگاری و حفاظت از میراث سنگی در پارسه (آرامگاه خشایارشا در نقش رستم)» بررسی شد.
عضو هیأت علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی در این نشست، از پژوهش، مستندنگاری و حفاظت از میراث سنگی در پارسه (آرامگاه خشایارشا در نقش رستم) گزارشی داد و گفت: سرزمین گسترده پارس، جلگه مرودشت همواره مورد توجه شاهان و جلوه‌گاه هنر دیرین صخره‌نگاری ساسانی و هخامنشی بوده و یکی از غنی‌ترین و ارزشمندترین مجموعه‌های آثار صخره‌ای ایران از سه دوره عیلامی، هخامنشی و ساسانی در محوطه نقش رستم گرد آمده است.
فدایی با بیان اینکه امروزه کیفیت بهترِ حفظ و نگهداری از این آثار، به مطالعه و شناخت ارزش‌های تاریخی، فرهنگی و نکات فنی آنها وابسته است و پرداختن به ویژگی‌ها و ارزش‌های فنی و تاریخی ـ فرهنگی میراث صخره‌ای از جمله مواردی به شمار می‌رود که در فرآیند حفاظت باید مورد توجه قرار گیرد، گفت: متاسفانه میراث صخره‌ای «نقش رستم» در محیط طبیعی باز خود در طول سده‌ها دچار فرسایش شده و بخشی از مطالعات انجام‌شده در این محوطه و از جمله مطالعات آزمایشگاهی و بررسی‌های ژئوفیزیک به منظور شناخت روند تخریب بستر آهکی محوطه، نشان‌دهنده ابعاد کیفی و کمی فرسایش وارده به این میراث سنگی است.
عضو هیأت علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ـ فرهنگی با ارائه پیشینه‌ای از حفاظت و مرمت آثار سنگی در منطقه تخت جمشید و نقش رستم در طول چند دهه گذشته، مطالعات و اقدامات برای حفاظت بهینه محوطه را مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: نتایج آخرین اقدامات حفاظتی انجام‌شده روی آرامگاه خشایارشا در نقش رستم، که در طول چند سال گذشته و در قالب پایگاه میراث جهانی تخت جمشید به انجام رسیده است، واکاوی می‌شود. مطالعات انجام‌شده در این محوطه از سال ۱۳۹۶ تا کنون توسط گروهی متشکل از متخصصان حفاظت و مرمت، متخصص شیمی، باستان‌شناس، کتیبه‌شناس، مستندنگار و نقشه‌بردار، متخصص عمران، زمین‌شناس و متخصص بیولوژی در محوطه نقش رستم انجام شده است.
فدایی در ادامه با ارائه روش و نتایج حاصل از مستندنگاری محوطه، نتایج مطالعات آزمایشگاهی و ارائه و انجام الگویی از آسیب‌نگاری روی آسیب‌های وارده به آرامگاه خشایارشا، گفت: نتایج مطرح‌شده تاکنون برای اقدامات درمانی این میراث به عنوان یکی از مهمترین آثار صخره‌ای کشور راهشگا بوده است.
گزارش مدیر پیشین پایگاه جهانی تخت جمشید از فرسایش و آسیب‌هایی که به آرامگاه خشایارشا و نقش رستم واردشده، درحالی ارائه شده است که به تازگی برخی رسانه‌ها تصاویری از شکاف‌ها و آسیب‌های ناشی از نشست و فرونشست زمین در این بنا و محوطه تاریخی منتشر کرده‌اند و با استناد به مطالعات تخصصی دانشگاه شیراز در سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ توسط دانشگاه شیراز تایید شده که تمام دشت مرودشت درگیر فرونشست شده و شکاف‌های «بسیار عظیمی» در سطح زمین دشت مرودشت به پهنای نیم‌متر تا ۷۰ سانتی‌متر ایجاد شده است. «حفر چاه‌های غیرمجاز و استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی» اصلی‌ترین عامل تشدید فرونشست زمین عنوان شده است.
در ادامه کنفرانس بین‌المللی «تبادل تجربیات حفاظت و مرمت در ایران و روسیه»، سوتلانا پرسووا ـ مدیر مرکز تحقیقات معماری و مرمت، دانشیار گروه مرمت، بازسازی میراث معماری و مبانی معماری دانشگاه دولتی معماری و مهندسی کازان روسیه ـ نیز در تشریح موضوع حفاظت و معرفی یادمان‌های معماری و باستان‌شناسی دوره گلدن هورد، گفت: معماری شهرهای گلدن هورد که در مدت زمان کوتاهی پدید آمد و با فروپاشی دولت به همان سرعت از بین رفت، منعکس‌کننده فرآیندهای فرهنگی جهانی است.
او ادامه داد: یک بنای تاریخی منحصر به فرد، که شامل سازه‌های معماری حفظ شده این دوران است، مجموعه تاریخی و باستان‌شناسی بولگار است که در فهرست میراث فرهنگی و طبیعی جهانی یونسکو قرار داده شده است.
پرسووا گفت: این سایت شاهدی استثنایی بر قدرت و کیفیت تمدن بولگار است که در قرن ۱۰ تا ۱۵ میلادی بر منطقه رودخانه ولگا تسلط داشت و این گزارش به معرفی ویژگی‌های بناهای دوره گلدن هورد در قرن ۱۳ تا ۱۴ میلادی در قلمرو شهرک بولگار، روش‌های حفاظت از آنها و رویکردهای ارائه پرداخته است.
تامیرلان سولتاگیرف ـ مرمتگر ارشد بنا در روسیه ـ درباره حفاظت و باززنده‌سازی میراث تاریخی و معماری مجموعه برج‌های جمهوری چچن فدراسیون روسیه، بررسی انواع سازه‌ها در مجموعه برج‌های جمهوری چچن، بررسی تکنولوژی و فرآیند ساخت برج‌ها و مجموعه‌های برج در دوران باستان، بررسی فن‌آوری و روند اقدامات مرمتی در محوطه‌های میراث فرهنگی و بررسی محوطه‌های میراث‌فرهنگی، مجموعه برج‌هایی که کارهای تحقیقاتی و طراحی در آنها برای آینده نزدیک برنامه‌ریزی شده است و همچنین انجام یکسری اقدامات اضطراری، سخن گفت.