تپه پوستچی شیراز که به گفته باستان شناسان نخستین محل زندگی بشر در دشت شیراز است و آثار کشف شده از آن، قدمت این شهر را تا بیش از هفت هزار سال افزایش داده است، این روزها به محل چرای دام و گوسفندان تبدیل شده است.
شهر تاریخی و فرهنگی شیراز از فراز و فرودهای زیادی به طول تاریخ گذر کرده تا به شکل و شمایل کنونی رسیده است و قطعا کشفیات مختلف در طول تاریخ قدمت این شهر را بیشتر و بیشتر کرده تا اینکه در آخرین کاووش ها در تپه پوستچی این شهر قدمت شیراز از حدود سه هزار سال به بیش از هفت هزار سال افزایش پیدا کرده است.
تپه باستانی پوستچی اکنون به سند تاریخی و شناسنامه شیراز باستان تبدیل شده است و بدون شک کشفیات تازه تاریخی در این منطقه پنجره‌ای به سوی واقعیت زندگی مردم شیراز در گذشته خواهد گشود و سرمایه باارزشی را برای آیندگان برجای می‌گذارد.
تپه تاریخی پوستچی اکنون با مساحتی حدود چهار هکتار شناخته می شود که در محدوده بلوار رحمت و خیابان صفایی جنوبی قرار دارد، اما به گفته کارشناسان امر این احتمال زیاد است که در طول سالیان گذشته بر روی این محوطه باستانی ساخت و سازهای زیادی انجام شده و میراث کهن این شهر تاریخی زیر ساخت و سازهای اطراف گم و یا نابوده شده باشد.
باستان شناسان خارجی نیز نیم قرن قبل به احتمال وجود میراث کهن شیراز در منطقه پوستچی اشاراتی داشته اند اما کاوش های اصلی که قدمت این محل را با سند به حدود هفت هزار سال افزایش داده مربوط به یک دهه گذشته است.
تپه پوستچی چهارم اردیبهشت ماه ۱۳۹۵ با شماره ۳۱۴۶۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
قدمت هفت هزار ساله تپه پوستچی برای شهر شیراز اهمیت زیادی دارد زیرا با این هویتی که شیراز پیدا کرده به عنوان یکی از قدیمی ترین کانون های تمدن در دنیا مطرح است.
تاریخ باستانی که زیر ساخت و سازها گم شد
براساس اولین کاووش‌های اردیبهشت سال ۹۵ در تپه پوستچی قدمت این شهر به ۷ هزار سال تخمین زده شد و به گفته کارشناسان امر بسیاری از قسمت‌های این محوطه باستانی که زیر ساخت و سازهای مسکونی این منطقه نرفته نیز هنوز کاووش نشده است و هرساله یکبار براساس درخواست دانشگاه هنر شیراز که این محوطه برای کاووش‌های آموزشی و باستان شناسی در اختیار این نهاد است مجوز کاووش‌های باستان شناسی در فصول مناسب توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور صادر می شود.
گوسفندانی که هرروز در تپه باستانی زیست می کنند
رها سازی این منطقه به حال خود و حتی نبود یک کیوسک نگهبانی و حصار باعث شده که این محل به محوطه ای برای چرای دام و گوسفندان تبدیل شود.
مشاهدات میدانی خبرنگار ایرنا و اظهارات اهالی این منطقه گواه این موضوع است که هرروزه گله های دام و گوسفندان برای چرا به این منطقه آورده می شود که این موضوع می تواند به شناسنامه کهن و تاریخی شیراز که اکنون در این منطقه مدفون شده خسارات جبران ناپذیری وارد کند.
تپه به دانشگاه هنر سپرده شد
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان فارس در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: تفاهم نامه ای بین دانشگاه هنر شیراز، پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور و اداره کل میراث فرهنگی استان منعقد شده مبنی بر اینکه کاوش های باستانی در منطقه پوستچی انجام شود.
سید مؤید محسن‌نژاد افزود: براساس کاوش های انجام شده در تپه پوستچی قدمت این محل به عنوان سایت تاریخی مشخص شده است که براساس آن قدمت شیراز بیشتر مشخص می‌شود.
وی ادامه داد: براساس تفاهم نامه منعقد شده سایت پوستچی جهت اقدامات پژوهشی باستان شناسی تحویل دانشگاه هنر شده است.
وی اضافه کرد: دانشجوهای باستان شناسی نیازمند کاوش و آشنایی با روش‌های جدید این علم هستند و این قشر باید با روش‌های باستان شناسی و هیات‌های کاوش آشنا شوند.
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان فارس اظهار داشت: نتیجه تفاهم نامه تپه پوستچی به یکسری کاوش‌ها منجر شده که آموزشی است و ۲ هدف را شامل تخمین قدمت منطقه و آشنایی دانشجویان با علم کاووشگری به دنبال داشته است.
ساخت و سازهای حریم و عرصه تپه
وی در ادامه با اشاره به قدمت تپه پوستچی گفت: منطقه باستانی پوستچی نیز مانند بسیاری از مناطق باستانی کشور براثر عدم آگاهی مجوزهایی برای ساخت و ساز در حریم یا عرصه این میراث تاریخی صادر شده که تپه پوستچی نیز از این قاعده مستثنی نیست و در حریم و عرصه این اثر باستانی ساخت و سازهایی انجام شده است.
محسن نژاد با تاکید بر اینکه اکنون دیگر نمی‌توان دنبال مقصر برای این وضعیت بود، ادامه داد: منطقه پوستچی آثار مهم باستانی را در بر می‌گیرد و باید حفاظت شود.
وی با تاکید بر انجام اقدامات لازم برای حفظ میراث تاریخی این منطقه ،گفت: هر نوع اقدامی که از نظر قانون باستان شناسی برای میراث محوطه تاریخی پوستچی لازم بوده تا میراث ارزشمند این محل از گزند تخریب و فرسایش نگهداری شود انجام شده است.
ساخت و ساز آگاهانه بر بستر تاریخ
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان فارس در پاسخ به سوالی در خصوص اینکه آیا ممکن است بعضی ساخت و سازهای این منطقه ازجمله بلوارهای رحمت و پاسارگاد و خیابان صفائی بر روی مناطق تاریخی و باستانی این محدوده انجام شده باشد،گفت: این احتمال وجود دارد که مناطق مسکونی جنوب تپه پوستچی و سایر نقاط روی سایت تاریخی ایجاد شده باشد.
وی همچنین در پاسخ به سوالی دیگر درباره اینکه از چه زمانی مشخص شد که تپه پوستچی محلی باستانی است،افزود: یکسری اطلاعات دراین باره طی دهه‌های اخیر به دست آمده اما پیش از انقلاب اسلامی نیز اشاراتی درباره تاریخی بودن منطقه پوستچی شیراز توسط برخی باستان شناسان خارجی شده است.
محسن نژاد عنوان کرد: اگر در گذشته نیز اشاراتی درباره تاریخی بودن این منطقه شده باشد اما اکنون با وضعیتی روبه رو هستیم که مناسب نیست.
بودجه میراث کافی نیست، شهرداری شیراز وارد شود
وی تاکید کرد: هدف میراث فرهنگی حفظ آثار تاریخی است اما بودجه و توان این سازمان برای تامین بودجه های لازم برای حفاظت،مرمت،تملک حریم میراث تاریخی کافی نیست و انجام همه این اقدامات نه تنها توسط یک اداره کل میراث فرهنگی بلکه توسط یک وزارتخانه هم میسر نیست و باید همه ارگان‌ها برای این هدف تلاش کنند.
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان فارس با بیان اینکه رویکرد وزارت میراث فرهنگی این است که از ظرفیت سایر نهادها نیز برای حفظ میراث و توسعه حریم آثار تاریخی بهره ببرد،گفت: بعنوان مثال در حوزه شهری می توان سایت های باستانی را با انعقاد تفاهم نامه با شهرداری ها حفظ و توسعه داد.
وی اضافه کرد: مجوز مورد نیاز برای اقدامات باستان شناسی ازجمله انجام کاووش های آموزشی در مناطق باستانی و توسعه آن باید توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور صادر شود که می توان در قالب یک تفاهم نامه چندجانبه نسبت به حفاظت، کاووش‌های تازه و تبدیل آن به سایت موزه جامع که مورد هدف بازدید کنندگان باشد در مناطقی ازجمله تپه پوستچی شیراز دنبال کرد.
سایت موزه پوستچی؛رویای تاریخی قابل تحقق
محسن نژاد توضیح داد: سایت موزه ،محلی باز است که فعالیت های پژوهشی در آن انجام و می توان مخاطب آن باستان شناسان باشند که آموزش ببینند که برای اولین بار در شهرستان مرودشت توانستیم اولین تور تخصصی آموزشی ویژه مرمت آثار تاریخی را برگزار کنیم که در تپه باستانی پوستچی نیز می توان چنین تور گردشگری ویژه علاقه مندان به باستان شناسی برپا کرد.
وی با بیان اینکه فضای مورد نیاز سایت موزه جامع در منطقه پوستچی شیراز باید اجرایی شود،افزود: باتوجه به توان میراث فرهنگی در حوزه اعتبارات مالی باید از ظرفیت سایر نهادها برای این هدف بهره برد که در این راستا مذاکراتی با شهرداری شیراز انجام شده و اگر مدیریت شهری با این مساله موافقت کند هم می‌توان میراث باستانی تپه پوستچی را حفاظت کرد و هم جاذبه جدید گردشگری در شیرازایجاد کرد.
وی عنوان کرد: با این اقدام می توان فضاهای پیرامونی مزاحم و دخل و تصرف و ساخت و سازهایی که احتمالا روی عرصه میراث تاریخی پوستچی شده را آزادسازی کرد و همچنین با فاصله منطقی از این سایت تاریخی خدمات گردشگری ایجاد تا محل تردد گردشگران باشد.
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان فارس تاکید کرد: با این اقدام می توان گردشگری شیراز را با سایت جدید گردشگری توسعه داد و نه تنها این محوطه تاریخی رها نخواهد شد بلکه می توان به عنوان جاذبه جدیدی به شیراز اضافه و درآمدهایی برای مردم و شهرداری این کلانشهر ایجاد کرد.
وی در ادامه گفت: مشابه سایت پوستچی در شهر مرودشت به عنوان تل سبز وجود دارد که سایت تاریخی است که دانشجویان رشته های باستان شناسی دانشگاه آزاد مرودشت در این منطقه آموزش می بینند که تبدیل این محل مانند تپه پوستچی به سایت موزه باستان شناسی امکان پذیر است که با شهرداری مرودشت نیز تفاهماتی در این باره صورت گرفته است.
وی در پایان تاکید کرد: انعقاد چنین تفاهم نامه‌ای و جلب مشارکت سایر نهادها و بخش خصوصی برای محوطه‌های باستانی چند هدف ازجمله حفاظت، مرمت، آزادسازی عرصه و حریم میراث باستانی را محقق خواهد کرد.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری کشور نیز در این پیوند در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: هر نوع کاووش در مناطق تاریخی و باستانی کشور نیازمند اخذ مجوز از پژوهشگاه میراث فرهنگی دارد و موضوعاتی ازجمله تملک حرایم میراث تاریخی و باستانی می تواند در سطح استان و با کمک ارگانهایی ازجمله مدیریت شهری دنبال کرد.
مصیب امیری افزود: تپه پوستچی به عنوان سایت آموزشی دانشگاه هنر شیراز معرفی شده و هر زمان که این دانشگاه درخواستی برای انجام کاووش در این منطقه داشته باشد مجوز آن صادر خواهد شد.
وی ادامه داد: به طور معمول با هدف کشف یافته های جدید و همچنین آموزش به دانشجویان رشته باستان شناسی هر ساله یک نوبت برای کاوش در تپه پوستچی در فصول مناسب سال مجوز صادر می شود.