بیش از ۸۰۰ خانه در آستانه تخریب تاریخی و فرسوده در بافت تاریخی شیراز که روزگاری محل تردد لسان الغیب و ملاصدرا بوده شناسایی شده که مدیران شهری از ضرورت عزم جمعی برای احیاء این بناهای با ارزش فرهنگی سخن می‌گویند.
زمانی که سخن از تاریخ و پیشینه تمدنی به میان می‌آید، حس غرور در انسان‌ها برانگیخته می‌شود؛ چه رسد به شیراز؛شهری که شاخصه های بارز تاریخی و تمدنی غنی در قبل و بعد از اسلام را در خود جای داده و در کوچه پس کوچه‌های چندین هزار ساله و باغ‌هایش ملاصدرا ،سعدی و حافظ قدم زده اند.
شیراز شهری است که نه تنها شیرازی ها بلکه هر ایرانی روی داشته‌های فرهنگی و تاریخی آن غیرت دارد، تاریخی که با اکتشافات اخیر در تپه پوستچی به هفت هزار و پانصد سال قبل برمی‌گردد.
در سال‌های نزدیک‌تر و در دو سه قرن اخیر نیز شیراز در دوران زندیه، پایتخت ایران بود و طی این دوره و دوره قاجاریه، بخشی از آثار تاریخی شیراز که نتیجه ذوق و قریحه مردمان این دیار است، شکل گرفت و تا به امروز به یادگار مانده است.
هویت شهر شیراز در بافت تاریخی این شهر است و هنوز در کوچه پس کوچه‌های منطقه تاریخی فرهنگی صدای گام‌های مشاهیر فرهنگی، ادبی و مذهبی شیراز از جمله آیت‌الله سید نورالدین حسینی الهاشمی و آیت‌الله شهید سید عبدالحسین دستغیب به گوش می‌رسد.
منطقه ۸ شهرداری شیراز، منطقه تاریخی فرهنگی نامیده می‌شود و در واقع، شیراز قدیم است که طی فرآیندهای رشد و توسعه شهری و افزایش جمعیت به عنوان زیر مجموعه‌ای از کل شهرداری آمده که دارای ویژگی‌های خاص خود است.
وسعت این منطقه، ۳۵۰ هکتار و درصد جمعیت ساکن در منطقه در روز حدود ۵۰۰ هزار نفر و در شب ۱۵۰ هزار نفر است.
توسعه شهرنشینی در شیراز و نوع بافت تاریخی اطراف حرم‌های مطهر که نوع سازه‌ها و طراحی آن با زندگی پرشتاب عصر کنونی چندان سازگار نیست، سبب شد که اهالی شیراز قدیم از این محلات به تدریج، به دیگر نقاط شهر جابجا شوند و با کوچه‌های قهر و آشتی و فضای اصیل، شاید به ناچار، خداحافظی کنند و مهاجران، جایگزین آنها شوند.
این بافت تاریخی ارزشمند در سالیان اخیر دستاویز تلاطمات و نامهربانی هایی بوده که این هراس را به دل فرهنگوران و دوستداران این شهر تاریخی انداخته که بافت قدیم و تاریخی این شهر اندک اندک رو به نابودی گذارد.
شهردار منطقه تاریخی فرهنگی شهر شیراز روز سه شنبه در نشست خبری در جمع خبرنگاران از شناسایی بیش از ۸۰۰ خانه تاریخی و فرسوده در آستانه تخریب در بافت قدیم شیراز خبر داد و گفت: به علت فرسوده شدن این منطقه آمار بناهای در آستانه تخریب رو به افزایش است.
علی مصلی نژاد افزود: حدود ۳۵۰ خانه از این تعداد دارای ارزش تاریخی است و تصمیم گیری درباره آن به اداره کل میراث فرهنگی ،گردشگری و صنایع دستی استان فارس بستگی دارد و در اختیار شهرداری نیست.
شهردار منطقه هشت شیراز ادامه داد: تصمیم گیری درباره وضعیت مابقی خانه هایی که در بافت قدیم شیراز با تخریب مواجه است و میراثی نیست با شهرداری است که براساس مصوبه شورای اسلامی شهر شیراز، نوسازی این بناها در بافت تاریخی شیراز بصورت رایگان است.
وی با بیان اینکه تغییر کاربری این بناها به گردشگری نیز بصورت رایگان انجام می‌شود، اضافه کرد: ضروری است این ۸۰۰ خانه در آستانه تخریب در بافت قدیم شیراز سریعات تعیین تکلیف شود.
شهردار منطقه تاریخی فرهنگی شهر شیراز گفت: مجوز تعمیرات جزئی برای بناهای بافت قدیم شیراز در کمتر از ۲۴ ساعت صادر خواهد شد.
عزم جمعی برای نجات بافت نیاز است
عضو شورای شهر شیراز و ناظر این شورا در منطقه تاریخی فرهنگی شیراز در ادامه این نشست گفت: مجموعه مدیریت شهری نگاهی ویژه با احیاء بافت تاریخی شیراز و بازگرداندن هویت به این محدوده دارد.
مهدی نصیری افزود: دستیابی به اهداف مدنظر و احیای کامل این بافت نیازمند عزمی جدی است و همکاری همگان را طلب می کند.
وی ضمن بیان اینکه محدوده بافت تاریخی نسبت به کل مساحت شیراز کوچک اما دارای اهمیتی ویژه در ابعاد مختلف است.
نصیری، اطلاق فضای گردشگری به بافت تاریخی را برای احیای آن لازم اما کافی ندانست و بیان کرد: شمار زیادی از پروژه‌های عمرانی فعال شیراز در این محدوده عملیاتی شده و در حال اجرا است و بودجه مناسبی امسال برای احیای میدان توپخانه در این منطقه پیش‌بینی شده است.
او همچنین با بیان اینکه در کنار اهمیت این پروژه‌ها از نگاه کالبدی، اجرای پروژه در این منطقه هزینه‌های بیشتری برای مدیریت شهری دارد، توضیح داد: به دلیل قدیمی و تنگ بودن معابر و کوچه‌های بافت تاریخی و فرهنگی شیراز، اقدامات عمرانی و بازسازی و توسعه آن سخت تر از مناطق دیگر است.
رئیس کمیسیون هوشمندسازی شورای شهر شیراز ادامه داد: برخی از خانه‌های قدیمی این منطقه نیز با حمایت شهرداری به اقامتگاه تبدیل شده و خواهد شد و این موضوع منجر به افزایش میزان تقاضای انشعاب و مصرف آب، برق و گاز می‌شود، حال آنکه زیرساخت‌های موجود در زمینه خدمات شهری این منطقه پاسخگوی نیاز نیست.
نصیری اضافه کرد: بخش نظارتی توسط دستگاه‌های خدمات رسان شیراز خوب دنبال می‌شود اما بخش حمایتی مطلوبیت لازم را نداشته و به همین دلیل سیر امور با کندی پیش می رود، راهکار رفع این مشکل نیز مدیریت یکپارچه شهری است.
نصیری همچنین با ابراز امیدواری نسبت به رونق فعالیت‌ها و مطالبه گری‌ها در بافت تاریخی فرهنگی شیراز، گفت: در این منطقه چند پروژه خاص تعریف شده که یکی از آنها پروژه ملی زندیه است و باتوجه به اهمیتی که این پروژه دارد از سوی شهرداری انتخاب مدیر برای آن انجام شده اما طی سال‌های گذشته به دلیل چالش‌هایی که در منطقه وجود داشت اجرای آن بر زمین مانده بود.
در ان زمین که نسیمی، وزد ز طره دوست
چه جای دم زدن نافه های تاتاریست
حافظ
چه اشکال دارد دو قدم پیاده راه ایی
که خانه تاریخی جای پارک ماشین ها نیست
که این حزین خانه دشت متروکه
نبوده شهری و دارای بافت خراباتیست
به تار و بود ان دمیده شده نسیم یار انگار
که عقل از سرم پرانده
شده دلم همی دیوانه روی یار از بس
دلم طالب قدم زدن به ویرانیست
که تاب نیاورد دلم ان زلف سیاهش را
که عشق من به مولا در حد بیماریست
همین بگویم که او زیباترین ها هست
وگرنه کی توانم در وصف زیباییست
که با این دل عاشق مرا در مساجد ندادند راه
چو حافظ قرار من این دشت خراباتیست
کجا در حد فهم شهرداریست
تو نقشه ای، که به دشت خرابات اورده ای بازاریست
به گند کشیده ای، یک تمدن هزاران سال
همی کار تو در این بادیه خرابکاریست
صفای این حرم به ساده بودن ان است
نیاید انجا شعر زبان عارفان اهل سلوک
جایی که پی اش اسفالت و میدان چمن کاریست
حریم صدر به حاده ها حزین و صحرابیست
به خود بیایی ببینی دیگر صفای حریمها نیست
ز سنگ معبد و مقبره دلم به تنگ اید
که جای چو من مجنونی دشت بیابانیست
فتاده سروی دیگر به گوشه جاده دور از دسترس
که این نگار از نسل اولاد موسایی است
تو نگذاشتی بماند هیبت خانه خشتی
تمام گنبدهایی که ساختی زردابی است
چو دست به دست شد حرم ها هر یک پری کندند
که این طاووس، اکنون به دست مهندس ضرغامی است
که سابقه اش، به گذشته های هزاره بر می گردد
تو تیشه ای، که به این بنیان میزنی جفا کاریست
که کار تو شبیه ساختمان سازیست
شدی محو کشتی تایتانیک انقدر
گمان برده ای حریم ما جای هتل سازیست
هر امتی، که از دین به خواب و خور رفتند
تمام زیارتگاهشان دورش رستوران سازیست
فراموشکرده ای اگر من به تو می گویم
حریم صدر دارای بافت روستاییست
که شهر از بهر عاشقان چو زندانیست
ز عشق روی دوست افتاده ام کوی به کوی
که اخر این عشق رسواییست
که این سازه سنگین ضریح بر حرمها چیست
که نرده میله از اهن زدند صفوی ها
به روی فبر امامزاده اینه شمعدانیست
گذار سار و بلبل حریم ما ایند
صدای، خر صد البته که اواز نیست
حریم ما جای کلانشهر دلازار نیست
نموده جذب سادگی، خشت دلها را
ا ز احترام چه دانی ای صنم کی می بالی
کجا حریم ما جای بدنسازیست
به طول تاریخ به ما نقشه ها کشیده اند این بار
با دشت خرابات امده با نقشه بازاری
که این حریم غمین نه جای دکان داری است
که نقشه شهر فریب دغلکاریست
که عرصه تاخت تاز بلدوزرهای شهرسازیست
که خانه خشتی دگر فرو ریخت و خاک شد بلند
نه دیوار خشت صدر و صفای همسایه ها نیست
صفای ان از ساده بودن بافت خراباتیست
که گنجشگی رنگ کرده ای قناری نیست
کجا دل جوجه شاد باشد وقتی، خانم مرغ لاری نیست
به سینه ام مانده طفل من در زیر خاک خاموش
به زیر سر ناز دانه ام بالشی از خاک خفته است
کحا زیر سر کودک تو متکا نیست
نه جای قهقهه و گشتن در بازار نیست
دگر چرا روم به کوی سید صدرالدین
کنار اب رکناباد و گلگشت مصفا نیست نه
نه این حزین خانه جای شهر بازیست
حزین و خاک الود به جاده ها به راه می اورند
همی مانده بافت تاریخی از شیراز قدیم
که مردم ان. فهم می کنند و شهر ما نیست
که این حریم خلوت صحراییست
تو خود نکن خسته نه فهم ان بکنی
که در خور فهم صحرانورد ایتالیاییست
که منبرت اثر نکرد واعظ در من انگار
مبلغ من سخنرانی یک ماتیک زده با نام مستعار علی شیرازیست
که شیراز جای این مغلطه بازیها نیست
که مردم ان فهیم اند و چو شهر ما نیستند