نشست تخصصی داستان حماسی با حضور جمعی از علاقمندان به ادبیات داستانی در سالن زنده یاد محمد جعفری حوزه هنری انقلاب اسلامی استان فارس برگزار شد، در این نشست با تأکید بر ظرفیت‌های ادبیات حماسی و پرمخاطب بودن این بخش اعلام شد: استان فارس آماده همکاری و همراهی با جایزه ملی داستان حماسی است.
روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی استان فارس روز شنبه اعلام کرد : در این نشست تیمور آقامحمدی نویسنده و مدرس داستان و دکتر مهدی پارسایی پژوهشگر فرهنگ و تاریخ و مردم شناسی فارس درباره ادبیات حماسی و ظرفیت های فارس در این عرصه سخن گفتند.
ادبیات حماسی هنوز پرمخاطب است
تیمور آقامحمدی نویسنده و مدرس و محقق ادبیات داستانی در این نشست با اشاره به پیشینه ادبیات حماسی و داستان های حماسی گفت ادبیات حماسی ظرفیت های بسیاری دارد و اگر با دقت بنگریم این بخش از ادبیات ما هنوز پر مخاطب است.
وی افزود: ادبیات حماسی بخش مهمی از ادبیات ماست که در آن نویسنده به بیان سرگذشت قهرمانان و پهلوانان و کسانی می پردازد که کار مهمی انجام داده اند که دیگران از انجام آن ناتوان بوده اند. کسانی که در گذشته کارهای شگفت انگیز حیرت زا و بزرگ انجام داده اند و کاری کردند که شاید از عهده یک انسان معمولی بر نمی آمده و ما روایت زندگی آنها را در اشعار،داستان ها و به طور کلی در ادبیات حماسی می بینیم.
آقامحمدی ادامه داد: نمونه بارز این قبیل آثار شاهنامه فردوسی است که ما آن را نه نامه شاهان که کارنامه بزرگی های یک قوم می دانیم. در دنیا نیز به همین گونه است و معمولاً نخستین بخش ادبیات هر سرزمین ادبیات حماسی آن است که به شرح حال بزرگان آن سرزمین می پردازد مانند گیلگمش آثار هومر مهابهاراتا و بسیاری آثار دیگر که در آنها سعی شده بزرگان قوم و سرزمین به نمایش گذاشته شوند.
این نویسنده با اشاره به ریشه های شکل گیری ادبیات حماسی گفت: حماسه معمولاً زمانی به وجود می‌آید که مردم یک سرزمین یا یک قوم حس می‌کنند که اعتماد به نفس شان از دست رفته اما احساس می‌کنند که باید این اعتماد به نفس بازسازی شود دوباره از جای برخیزند و آن «ما»ی اثبات شده قبلی خویش را پیدا کنند. فردوسی زمانی که بیان حماسی شاهنامه را انتخاب می کند می خواهد نشان دهد که «ما» زمانی که بوده ایم.
وی اظهار کرد: حماسه می گوید ما در ابتدا فرد فرد بوده و جدا جدا زندگی می‌کرده ایم اما حماسه کمک کرد تا من به ما تبدیل شود، کمک کرد تا جمع شویم، کمک کرد تا به یک ملت تبدیل شویم و ملت یعنی صدای واحد یعنی تن واحد که اشتراکات فراوانی داریم و همه اینها ذیل حماسه رخ داده است. ما کسانی را داشتیم که قیام کردند کاوه آهنگر درفش کاویانی را برافراشت و از جای خویش برخاست و یا آرش کمانگیر را داشتیم که از تمامیت ارضی ما دفاع کرد.
آقامحمدی با اشاره به جشنواره داستان حماسی گفت پیرامون حماسه و ادبیات حماسی دسته بندی های مختلفی عرضه شده اما دبیرخانه جشنواره به سه نوع حماسه توجه ویژه دارد: نخست حماسه تاریخی معتقدیم که ما نیاز به حماسه تاریخی داریم که به قصه های تاریخی و روایت های حماسی از تاریخ ما می پردازد ما در گذشته خویش کسانی را داشتیم که کارهای بسیار بزرگی انجام داده اند.
وی حماسه دینی را دیگر گونه مورد توجه دبیرخانه داستان حماسی خواند و گفت: این نوع از حماسه به دین ما برمی گردد. واقعه عاشورا، غزوات حضرت پیامبر (ص) جنگ های حضرت امام علی علیه السلام تا روزگار حاضر هر آنچه در حوزه دین جای می گیرد در این دسته می گنجد که نمونه بارز آن حمله حیدری باذل مشهدی است.
این تحلیلگر و محقق ادبیات داستانی نوع سوم ادبیات حماسی مورد توجه جشنواره را ادبیات حماسی بومی خواند و گفت: ادبیات حماسی بومی ادبیاتی است که در منطقه ای خاص یا زبانی خاص رخ داده و ما تلاش داریم آن را بدل به حماسه ای ملی کنیم. حماسه آریوبرزن، بابک، دلیران تنگستان و رئیس علی دلواری، ستارخان و باقرخان، میرزاکوچک خان و حتی ریزعلی خواجوی در معاصران از این دسته اند و حتما فارس نیز در این عرصه بزرگانی دارد.
در عرصه حماسه اتفاقات بزرگی در فارس رخ داده است
دکتر مهدی پارسایی پژوهشگر فرهنگ و تاریخ و مردم شناسی نیز با اشاره به نسبت شیراز و حماسه گفت:در بررسی دیوارنگاره های نقاشی دوره قاجار پس از بررسی و تحلیل قریب به یکصد و سی نگاره تنها یک اثر حماسی یافت شد که به رزم رستم و دیو سفید اختصاص داشت اما بیشترین حجم نقاشی ها به داستان یوسف و زلیخا که ماهیتی تغزلی و عاشقانه دارد اختصاص داشت، یعنی در شیراز عشق بر حماسه برتری عددی دارد. اما اگر با تامل و دقت سراغ فارس تاریخی و حماسه برویم با انبوهی از داستان ها و روایت ها روبرو می شویم که منبعی غنی برای خلق ادبیات حماسی هستند.
مسئول واحد آفرینش‌های ادبی حوزه هنری انقلاب اسلامی استان فارس ادامه داد: برگزاری نشست های تخصصی از کارهای خوب دبیرخانه داستان حماسی است که به گفتمان سازی در این عرصه کمک می کند و زمینه جلب توجه فعالین عرصه ادبیات داستانی را به این موضوع فراهم می کند و فارس به عنوان قطب ادبیات کشور آمادگی هر نوع همراهی و همکاری با این جشنواره را دارد.
این پژوهشگر ادامه داد: معتقدم در طول تاریخ هرگاه زمین خورده ایم و دچار مشکل شده و خواسته ایم تا از نو برخیزیم و بازسازی کنیم، علی الخصوص در حوزه فرهنگ حاکمان و متولیان وقت به سراغ شیراز آمده و نشا را از شیراز بردند و در دیگر خطه ها پراکنده اند. مثلاً تیمور پس از عمری تاخت و تاز و خراب کردن عالمی چون به شیراز می رسد قوام الدین و غیاث الدین و معماران و هنروران این ملک را می برد تا خرابی ها را آباد کنند و بسازند. یعنی جنس حضور فارسی ها و شیرازی ها بیشتر در لایه تمدن سازی خویش را نشان می دهد.
پارسایی ادامه داد: بعضی موضوعات نیز از فرط بدیهی بودن کمتر مورد توجه قرار گرفته اند مثلاً کوروش هخامنشی یا داریوش که بزرگترین امپراطوری همه دوران ها را ساخته یا خشایارشا و دیگر پادشاهان این سلسله اهل پارس بودند و فرزند این سرزمین اند و اگر قرار باشد حماسه های دوره آنان نوشته شود باید در بوم و جغرافیای فارس شکل بگیرد.
وی با اشاره به امپراتوری ساسانیان گفت: وقتی قرار است امپراتوری شکل بگیرد که مقابل تهاجم فرهنگ یونانی قد علم کند فرهنگ ایرانی و ایرانشهری را شکل دهد باز این فارس است که نقطه شروع می شود و مرکز این امپراتوری نیز فارس است و حماسه‌های این دوره نظیر تمدن سازی اردشیر که پس از حکومت ملوک الطوایفی و حمله فرهنگ یونانی کاری عظیم کرد و تمدنی نو پایه ریزی کرد نیز بدون پرداختن به فارس قابل نگاشتن نیست.
این پژوهشگر و مردم شناس فرهنگ و تاریخ فارس ادامه داد: در سفر مقام معظم رهبری به فارس ایشان تاکید کردند که این موارد را نشان دهید در کجا می توان عظمت ما را آنچنان که در فیروزآباد بیشاپور و نقش رستم وجود دارد نشان داد آنجا که امپراتور روم در مقابل امپراتور ایران زانو زده است شاپور دوباره دنیا را تصرف می کند و تمدن می سازد.
وی گفت :نامگذاری مناطقی چون سی سخت همایجان و… و دلیل این نامگذاری ها ما را به داستان هایی حماسی می رساند که واقعاً ارزش بازآفرینی و دوباره نوشتن دارد. پس از اسلام عمرولیث شیراز را پایتخت خویش قرار می دهد و خدایخانه مسجد جامع عتیق را با رویکردی حماسی در مقابل حملات غیرموجه اعراب می سازد. حتا عرفای ما هم رویکردی خاص دارند.
پارسایی گفت: عرفان ما عرفان گوشه‌نشینی و عزلت گزینی نیست عرفانی زاینده و حاضر در صحنه است و حلاج که مرگی حماسی دارد و حافظ در وصف او گفته که «همچو منصور خریدار سر دار شدم» اهل بیضای فارس بوده است. خود حافظ یک شاعر خاص است.
وی با اشاره به سخنرانی عبدالرضا قیصری در آرامگاه حافظ گفت: در این سخنرانی با ادله ای از اشعار حافظ نشان داده شد که وی شاعری انقلابی منتقد حکومت وقت و مطالبه گر مردمی از شیخ و مفتی و محتسب بوده است.
این نویسنده و پژوهشگر افزود: اقدام مهم آبیش خاتون که فارس را در حمله مغول حفظ کرد یا عضدالدوله که حاکمی جنگاور و دلیر بود و ایران را از یوغ تسلط سیاسی خلفا خارج کرد و در زمینه عمران و ساخت و ساز نیز تلاشهای فراوانی داشت یا شاه منصور مظفری که تنها صدای مقاومت در مقابل تیمور بود و تا پای کشتن تیمور نیز پیش رفت همه بخش هایی از هویت حماسی این خطه را تشکیل می‌دهند.
وی در پایان اظهار داشت: در روزگار معاصر و در دوران دفاع مقدس تاکنون نیز اتفاقات مهمی رخ داده و چهره های بزرگی برآمده اند که ذکر نام تک تک آنها در این مجال امکان پذیر نیست کسانی چون عباس دوران و مرتضی جاویدی و ده ها نام بلند دیگر و ده ها و صدها نامی که حماسه آفریده اند و ما کمتر آنها را می شناسیم.
آماده همکاری و همراهی با جایزه داستان حماسی هستیم
هاشم کرونی مسئول واحد آفرینش‌های ادبی حوزه هنری انقلاب اسلامی استان فارس با اشاره به جشنواره داستان حماسی گفت: در سال های اخیر حوزه های هنری استان‌ها بر اساس مزیت‌های بومی و در راستای تدوین نقشه تحول جهت گیری خاصی را به عنوان محور فعالیت های خویش برگزیده اند؛ استان خراسان نیز به واسطه حضور فردوسی بزرگ و دلاوران قیام کننده های همچون سربداران هنر حماسی را به عنوان رویکرد فعالیت خویش برگزید و جشنواره داستان حماسی از دل این انتخاب برآمده است.
وی افزود: حوزه هنری فارس نیز کاری جدید در این عرصه انجام داده و بر مبنای سه شاخص اساسی قرآن و هنرمندان و هنر قرآنی، وجود امامزادگان عظیم الشأن و نامگذاری شیراز به عنوان حرم سوم حضرات اهل بیت علیهم السلام و گنجینه آثار سعدی و حافظ به عنوان دو ستاره بی‌بدیل آسمان هنر و ادب ایران زمین، رویکرد هنر عرفانی و روایت عرفانی هنر در روزگار انقلاب اسلامی را به عنوان محور فعالیت خویش برگزیده و امیدواریم نخستین دوره جایزه سلمان در حوزه ادبیات عرفانی را سال آینده برگزار کنیم.
این نشست در ادامه سلسله نشست های جشنواره داستان حماسی که در مراکز استانی حوزه های هنری برگزار می شود سامان یافت و مورد استقبال جامعه ادبی قرار گرفت.