مهدی ایزدی، سرپرست اداره‌کل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران
دوم مرداد، آغاز «فردینه ماه» نخستین روز از سال ۱۵۳۴، سالِ نوی طبری براساس گاه‌شمار مازندرانی است. قدمت این گاه‌شمار به دوره حکومت پادشاهان ساسانی بر سرزمین ما برمی‌گردد و درباره مبدأ آن، قول و سند متقنی وجود ندارد.
لذا پرتکرارترین مرجع، خاستگاه این تقویم را دوم مرداد ماهِ ۱۳۳ سال قبل از هجرت و همزمان با پادشاهی «قباد ساسانی» و حاکم شدن «کیوس»، فرزند قباد بر مازندران عنوان می‌کند.
در واقع امروز، آغاز نوروز مازندرانی است. اگرچه گذشتِ قرن‌ها از شکل‌گرفتن این تقویم که بنا به ضرورت‌های آن دوران و جغرافیا و اقلیم منطقه به وجود آمده بود، موجب کمرنگ شدن سنجش زمان بر پایه این تقویم شده است اما سنت‌ها، رسم‌ها و آیین‌های گذشته به ویژه آن دسته از آداب که حاصل تفکر و اندیشهِ پیشینیانِ خلاق ما بوده همواره مورد ارج و قرب است و گرامی داشته می‌شوند، گاه‌شمار طبری یکی از مهم‌ترین این رسوم است.
در تقویم مازندرانی، سال ۳۶۰ روز و دوازده ماه دارد که هر ماه آن ۳۰ روز است. محاسبات نصرالله هومند مورخ، نویسنده و پژوهشگر مازندرانی عنوان می‌کند: «در این سال (۱۳۳ سال قبل از هجرت) مردمان طبرستان با برقراری یک روز کبیسه به نام ششک، سال را از گردش بازداشتند و آن را مبدأ در نظر گرفتند. از این رو این تقویم با تقویم هجری خورشیدی ۱۳۳سال تفاضل دارد که به علت تفاوتشان در سر سال از اول فروردین تا اول مرداد است.»
در تقویم باستانی تبری فصل بهار ۱۰۰ روز شامل ۵۰ روز بهار سرد و ۵۰ روز بهار گرم، تابستان ۸۵ روز، پاییز سرد ۵۰ روز و زمستان ۸۰ روز است. و از آنجا که دوازده ماهِ ۳۰ روزه ۳۶۰ روز خواهد شد، پنج روز اضافه محاسبه نمی‌شود. پنج روز اضافهِ هر سال پیتِک نام دارد و به آخر سال اضافه می‌شود. در گذشته مردم مازندران سعی می‌کردند این پنج روز را در طبیعت به استراحت و سرور بگذرانند. به ششمین روز اضافهِ سال‌های کبیسه ششک گفته می‌شود.
سال طبری با فردینهِ ماه که مصادف با مرداد ماه خورشیدی است آغاز و با نوروزِ ماه که تیر ماه است، به اتمام می‌رسد.
به نقل از پژوهشگران، تقویم طبری به لحاظ علمی و دقت فراتر از تقویم میلادی است که منجمان هم‌دیار ما ۱۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح آن را تهیه کرده‌اند و با کمترین خطا آن را به ثبت رسانده‌اند.
ماه‌های طبری عبارت است از: فردینه ماه، کرچه ماه، هر ماه، تیر ماه، ملار ماه، شروینه ماه، میر ماه، دونه ماه، ارکه ماه، د ماه، وهمنه ماه و نوروز ماه.
تردیدی وجود ندارد که اقوام بافرهنگ و هنر ایرانی در جای جای این سرزمین با ابتکارات و خلاقیت‌های فراوانی که داشتند، توانستند بر بسیاری از مشکلات غلبه کنند و ایران را شکوهمند نگه دارند. انواع گاه‌شمار در ایران دارای سبقه است که قدمای طوایف گونه‌گون ایرانی، کشت و کار و گذران زندگی را بر اساس آن‌ها برنامه‌ریزی می‌کردند.
مازندران علاوه بر گاه‌شمار اختصاصی، دارای زبان مستقل و فرهنگ متعالی است که این امر بیانگر سابقه ۴هزار سالهِ (مورخان این عدد را بیشتر هم اعلام کرده‌اند) سکونت مازندرانی‌ها یا قوم تپورها در این بخش از ایران است.
تقویم مازندرانی همچون سایر تقویم‌های ایرانی مملو است از جشن‌ها، اعیاد، سرور و شکرگذاری. تقریباً همه آیین‌های باستانی مردم این خطه در قریب به اتفاق مناطق، با شکوه، برابر با گاه‌شمار طبری برگزار می‌شود.
با اینکه فصلِ گرم تابستان در مازندران فصل کار کشاورزی و برداشت محصولات مزارع و باغ‌هاست، اما هیچ فعالیت و کاری نمی‌تواند مانع از برگزاری جشن‌ها و سورها از سوی مردمِ غنی از فرهنگ اینجا شود؛ «جشن خرمن» که همین اکنون در گوشه و کنار مازندران در قدردانی از برکت و نعمتی که خداوند به کشت‌ها عطا کرده، با شور، نشاط و آواز برپا می‌شود، یکی از این آیین‌هاست.
رسم سنتی ۲۶ عید ماه طبری نیز از دیگر کهن سنت‌هاست که هر سال در روز بیست و هشتم تیر ماه خورشیدی در بیشتر روستاهای استان برگزار می‌شود. این رسم که به جشن مردگان هم شهرت دارد، بر اساس سنت رایج و باورهای مردم مازندران، زمانی که فریدون پادشاه پیشدادی به خون‌خواهی پدرش جمشید، ضحاک را سرنگون می‌کند، مردم خبر این پیروزی را شب هنگام با آتش زدن بوته‌ها به هم اطلاع می‌دهند و فردای آن روز با برپایی جشن و مسابقه کشتی محلی لوچو این پیروزی را جشن می‌گیرند. بر این باور، روستاییان به یاد درگذشتگان تاریخ این سرزمین، برای اموات خیرات (اغلب غذا) داده و بر روی مزارها شمع روشن می‌کنند. در نقاطی نیز مثل گذشته و آن روز به یادماندنی، مسابقات کشتی لوچو برگزار می‌شود.
چنین است که فرا رسیدن سال نویِ طبری را مردمی که فرهنگ شادی‌گستر دارند، جشن می‌گیرند و با پختن غذاهای محلی، خواندن آوازهای بومی، نواختن سازهای فولکلور، یاد گذشتگان خود را عزیز و محترم می‌شمارند و این میراثفرهنگی را ارج می‌گذارند.
با افتخار به چنین فرهنگِ خلاقانه‌ای، نوروز طبری را به هم‌وطنانم خاصه مازندرانی‌های عزیز شادباش و تهنیت می‌گویم.