مصطفی پورعلی | مدیرکل ثبت و حریم آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی
معتبرترین مجتهدانِ حوزه میراث فرهنگی، رجالی هستند که علم، عمل و اخلاقشان توامان قرین راهشان بوده و هریک چراغی برای روشنایی یک یا چند اثر میراث فرهنگی محسوب میشوند.
میراث فرهنگی به مثابه دانش، دانشی تفسیر-مبنا است و روش هایی پوزیتیو و اثباتی در این حوزه صرفا سطوحِ کمی از مسائل میراث فرهنگی را پاسخ می‌دهند، لذا بر خلاف علوم تحلیلی، در این حوزه، مفسر از نقش و اهمیت بالایی برخوردار است. این موضوع در تمامی حوزه‌های تفسیرـ مبنا صادق بوده و تفسیرِ دقیق و صادق از یک پدیده الزاما توامان با شناخت مفسر اتفاق می‌افتد. از همین رو است که در تفسیر احادیث و روایات دینی، جایگاه، شان و مرجعیت علمی و حتی اخلاقی مفسر دارای اهمیت می‌باشد.
علم رجال در تاریخ اسلام به همین جهت بسیار حائز اهمیت است. رجال‌شناسی در این معنا، اعم از زنان و مردان صاحب دانش بالا در حوزه میراث‌فرهنگی نقش بسیار مهمی در شناخت مسائل میراث فرهنگی دارد.
رجال میراث فرهنگی مهمترین منابع برای پاسخگویی به مسائل میراث فرهنگی محسوب میشوند، افرادی که هر یک در زمینه ای اجتهاد داشته و به ویژه در باب اشیا، محوطه‌ها، بناها و بافت های تاریخی خاص که موضوع تحقیقشان بوده است، سخن و رایشان مبنای نظریه پردازی ها و تصمیمات عملی قلمداد میشود.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دوره دولت جدید در جهت حل معضلات و مسایل پیش آمدِ میراث فرهنگی، به اهمیت باب اجتهاد در زمینه میراث اشاره کرده است که نکته ای بسیار مهم است و بی شک معتبرترین مجتهدانِ حوزه میراث فرهنگی، رجالی هستند که علم، عمل و اخلاقشان توامان قرین راهشان بوده و هریک چراغی برای روشنایی یک یا چند اثر میراث فرهنگی محسوب میشوند و ایرانِ عزیز بحمدالله در این حوزه برخوردار از یگانگانی گرامی در این حوزه است و بر ما فرض است که نسبت به گرامیداشت و پاسداشت ایشان بیش از پیش کوشا باشیم.
درخصوص تشخیص رجال در حوزه های مختلف میراث فرهنگی تجارب خوبی در جامعه جهانی وجود دارد، از جمله آنها برنامه و دستورالعمل پاسداری از گنجینه های زنده بشری است که از سوی یونسکو منتشر شده و از منظر میراث فرهنگی ناملموس به این موضوع پرداخته و توجه دولت ها و ملل مختلف را به این موضوع جلب نموده است.
گنجینه زنده بشری از منظر این دستورالعمل فردی است که به میزان بالایی دانش و مهارت لازم برای انجام یا بازآفرینی عناصر خاصی از میراث فرهنگی ناملموس را دارد اما از جمله معیارهای مهمی که یونسکو در این بدان توجه نموده است معیار «تعهد» آن فرد در حوزه میراث فرهنگی است.
دستورالعمل از واژه Dedication بهره گرفته است، این واژه در معنای نزدیک به واژه «وقف» و «فداکاری» استفاده می شود یعنی رجال یا گنجینه‌های زنده بشری افرادی هستند که علاوه بر دانایی و توانایی بالا در یک حوزه از میراث فرهنگی و داشتن تجربه توسعه دانش میراث فرهنگی، خود را وقف آن کرده‌اند و این نکته بسیار اساسی است.
معیار دیگری که در این خصوص یونسکو بدان اشاره نموده انتقال دانش است. یعنی رجال میراث فرهنگی کسانی هستند که به موضوع آموزش و انتقال دانش و تجارب خود به نسل های آتی توجه لازم معمول داشته و عمل می کنند، به عبارتی، رجال میراث فرهنگی همگی در معنای واقعی کلمه، معلمِ میراث فرهنگی نیز هستند. امید است با انتقال تجارب و دانش این عزیزان به نسل های جوان، چراغ دانش میراث فرهنگی ایران همچنان روشن بماند.