محمدرضا نسب عبداللهی
«جشن سوری یا چهار شبِ سوری / چهارشنبه‌سوری» که امروزه برگزار می‌کنیم در واقع جشن «آتش نوروزی» یا «جشن سوری» پایان سال است که از اجداد ایران‌زمینیان به یادگار مانده و هزاران سال است که بزرگش می‌شمارند.
آتش نوروزی که در واقع جشن «سوری» است، جشنی بوده که در پایان زمستان و آغاز بهار برپا می‌شده و هنوز هم می‌توان نشانه‌های پررنگی از آن را در مناطق کردنشین ایران که یکی از مردمان ریشه‌دار ایرانی به شمار می‌روند، مشاهده کرد. در واقع جشن «سوری» به مدت «چهار شب» مانده به اعتدال بهاری و با دو انگیزه برپا می‌شده، یکی در «پیشوازیِ سال نو» و دیگر در «پیشبازی و پذیرفتاریِ فروهر درگذشتگان». ایرانیان در روزگاران کهن، هر روز از ماه را به نامی می‌‌شناختند و می‌دانیم که اجداد ما در آن روزگاران، هفته یا روزهایی به نام شنبه، یکشنبه و… نداشتند تا نام جشن سور و آتش نوروزی، «چهارشنبه‌سوری» باشد. اجداد ما بر این باور بودند که «فروهر درگذشتگان» در روزهای پایانی سال از آسمان فرود می‌آیند و به خانواده و بستگان خود سر می‌زنند و نیاکان ما بر پایه‌ی همین باور، «روی بلندی‌ها، بر فراز کوه‌ها و پشت‌بام‌ها» می‌رفتند، آتش می‌افروختند تا این آتش به‌مانند یک نشانه و راه، در مسیر فروهر درگذشتگان راه‌نمای آنان باشد. جشن سوری چون به مدت ۴ شب برگزار می‌شده، به تدریج به عنوان «چهار شبِ سوری» نامبردار شد.
محمدبن جعفر نرشخی در کتاب «تاریخ بخارا» که مربوط به ۳۳۲ هجری قمری‌ست، آورده: «…سال تمام نشده بود که چون شب سورى، چنانکه عادت قدیم است، آتشى عظیم افروختند.» بر پایه‌ی این سند می‌دانیم که آتش نوروزی که در سور و جشنِ چهار شب آخر سال برگزار می‌شده، یک جشن کهن و قدیمی بوده که نویسنده از آن به‌عنوان «عادت قدیم» نام برده و این اصطلاح قاعدتا به دوران باستان اشاره دارد.
همچنین عبدالنبی شیخ‌الاسلام بهبهانی در کتابش به نام «بدایع‌الاخبار» که حدود ۳۰۰ سال قبل نوشته‌شده، در بخشی که به «روزهای پایانی اسفند ۱۱۰۰ شمسی» و حمله افغان‌ها به اصفهان مربوط است، آورده که سلطان احمدمیرزا فرزند شاه‌سلطان حسین صفوی، «جشن سوری» ترتیب داد. بر پایه این سند هم می‌دانیم آنچه را که امروز به عنوان جشن چهارشنبه‌سوری می‌شناسیم، دست‌کم تا ۳۰۰ سال پیش از آن به عنوان «جشن سوری» هم یاد می‌شده. ولی اینکه این جشن چه هنگام از «جشن سوری» و جشن «چهار شبِ سوری» به «چهارشنبه‌سوری» تغییر نام پیدا کرد، خیلی روشن نیست، مهم این است که این جشن با وجود تغییر نام همچنان زنده‌ست و گرامی داشته می‌شود و هویتش بر جای مانده.