تعداد موارد گزارش شده از ابتلای قطعی به سرخک در سراسر دنیا در دو ماه اول سال ۲۰۲۲ میلادی نسبت به زمان مشابه در سال قبل، ۷۹ درصد افزایش یافته است. این نشانهای نگرانکننده از خطر رو به افزایش شیوع این ویروس بسیار مسری و بالقوه کشنده و حتی احتمال گسترش سایر بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن است. همچنین این نگرانی وجود دارد که تعداد فزاینده موارد گزارش شده، نشانه شروع همهگیری گسترده سرخک در سطح جهان باشد.
در اردیبهشت سال جاری، جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که تعداد موارد تایید شده سرخک در شش ماه گذشته از ۱۰۰ مورد فراتر رفته است. افزایش ناگهانی تعداد پناهجویانی که از مرداد ۱۴۰۰ از افغانستان به ایران آمدهاند و تاخیر در پوششدهی واکسیناسیون معمول برای کودکان ایرانی و افغانستانی در زمان همهگیری ویروس کرونا، از دلایل احتمالی افزایش موارد ابتلا به سرخک در ایران هستند. در پاسخ به این مشکل، وزارت بهداشت و آموزش پزشکی با راهاندازی پویش واکسیناسیون سرخک، تمامی پناهندگان کشور در گروه سنی ۹ ماهه تا ۳۰ ساله را علیه این بیماری واکسینه کرد و از همه مردم خواست تا هرچه سریعتر نسبت به واکسیناسیون روتین فرزندان خود مطابق با برنامه واکسیناسیون روتین کشوری اقدام کنند، ازجمله کودکانی که به دلیل همهگیری کرونا، فرصت دریافت واکسیناسیون علیه دیگر بیماریها را از دست دادند.
اسدالله نوری ۳۶ ساله، پناهنده افغانستانی است که در مهرماه ۱۴۰۰همراه همسر و ۹ فرزندش از افغانستان به ایران آمده است. دو پسر او، جهان چهار ساله و سیاوش دو ساله، در زمستان ۱۴۰۰ به سرخک مبتلا شدند. اسدالله به علت نداشتن مدارک مهاجرت میترسید آنها را به خانه بهداشت ببرد. «درست پس از اینکه متوجه شدیم هر دو پسرم سرخک گرفتهاند، کارکنان مرکز بهداشت به خانه ما آمدند و به همه ما واکسن سرخک زدند، به من، همسرم و بقیه بچه ها، برای همهمان مجانی و بدون اینکه مدارکمان را نگاه کنند.» مراقبین سلامت همچنین به فرزندان پسرعموهای اسدالله نیز که هفتههای گذشته با بچههای او در همان خانه بازی میکردند، واکسن زدند.
سرخک بیماری بالقوه کشندهای است که عوارض شدید آن شامل ذاتالریه، اسهال، کوری و آنسفالیت (تورم مغز) است.
آقای جعفری پدر عاطفه دو ساله در نزدیکی برازجان استان بوشهر، در جنوب ایران زندگی میکند. درست پیش از نوروز دانههای قرمز رنگی روی پوست عاطفه ظاهر شد و تب بالایی کرد. در مرکز بهداشت از او آزمایش خون گرفتند و آزمایشگاه تایید کرد که او مبتلا به سرخک شده است. آقای جعفری میگوید که مراقبین سلامت سریعا به منزلشان آمدند و او و همسرش را واکسینه کردند تا مطمئن شوند که آنها دربرابر سرخک محافظت شدهاند.
نظام مراقبتهای بهداشتی اولیه ایران به عنوان الگویی قابل اقتباس برای سایر کشورها شناخته شده است، چه از لحاظ گستردگی شبکه و سطح دسترسی آن به عموم و چه از لحاظ ارتباط موفق بخش بهداشت و درمان با مراکز آموزش پزشکی، نظیر دانشگاههای علوم پزشکی. به عنوان بخشی از ساختار این نظام، مراکز جامع خدمات سلامت، پایگاهها و خانههای بهداشت در مناطق شهری و روستایی برای ارائه انواع خدمات کلیدی بهداشتی درمانی به افراد برپا شدهاند، ازجمله انجام خدمات واکسیناسیون معمول برای همه کودکان اعم از پناهنده و بدون توجه به وضعیت قانونی ایشان. درحالی که نظام مراقبتهای بهداشتی اولیه در ایران به سرعت به موضوع موارد تایید شده سرخک و واکسیناسیون خانوادههای پناهندگانی که حتی مدارک اقامتی ندارند، رسیدگی کرد، هدف نهایی حصول اطمینان از واکسینه شدن تمام کودکان پیش از گسترش بیماری سرخک در بین آنها یا خانوادهشان است. این کار مستلزم ترکیبی از تلاش جهت اطلاعرسانی و ایجاد اعتماد بین جوامع پناهنده، در هر دو گروه با یا بدون مدارک مهاجرت، میباشد تا بهرهمندی ایشان از واکسیناسیون و سایر خدمات بهداشتی تضمین گردد.
یونیسف در حمایت از وزارت بهداشت، آموزش و درمان پزشکی در راستای برنامه واکسیناسیون روتین کودکان در کشور، مقادیر موردنیاز واکسن سرخک و سرنگ تهیه خواهد کرد. در تیر ماه ۱۴۰۱ و به دنبال پویش واکسیناسیون سرخک در سطح ملی برای کودکان ازجمله کودکان قشر آسیبپذیر، تعداد موارد گزارش شده سرخک کاهش چشمگیری پیدا کرد و احتمال همهگیری به صورت موفقیتآمیزی مهار شد.
یونیسف و وزارت بهداشت و آموزش پزشکی در ایران با یکدیگر در راستای ارتقای ظرفیت این وزارتخانه در موارد بسیاری همکاری میکنند ازجمله بهبود سلامت جسمی، ذهنی و روانی-اجتماعی نوزادان، کودکان و نوجوانان، پیشگیری از اچآیوی/ایدز و مراقبتهای مربوطه، و همچنین برنامههای ایمنسازی و تغذیه، با تمرکز ویژه بر مناطق کمبرخوردارتر و جوامع آسیبپذیر.
همهگیری کرونا باعث اخلال در اجرای پویشهای واکسیناسیون در سراسر دنیا، از جمله پویش واکسیناسیون سرخک شده است. همانطور که در حال عبور از همهگیری کرونا هستیم، ضروری است به تعهد برای ایجاد نظام بهداشتی مستحکمتر، توجه کنیم و اطمینان یابیم که همه کودکان به واکسیناسیون روتین و سایر خدمات بهداشتی ضروری برای رشد سالم، دسترسی داشته باشند.