طی یک ماه گذشته شاهد اعتراض‌ها و انتقادهایی از سوی دامداران خصوصا بخش دام سنگین، در کشور بودیم؛ موضوعی که شاید کمتر به دلایل آن پرداخته شد اما بازخوردها نشان‌دهنده عزم مسئولان برای رفع بخشی از مشکلات و کاهش فشار بر این گروه از تولیدکنندگان است، هرچند مسائل موجود، منجر به توقف فعالیت و دیگر پیامدهای کوتاه مدت در تولید شده است.
بررسی دقیق ابعاد مشکل امروز تولیدکنندگان شیر یا همان دامداران، که اکنون نمود آن در دامداری‌های کوچک که از توان مالی کمتری بهره‌مند هستند، دیده می‌شود، اقدامی است برای کمک به مجموعه تصمیم‌ساز و مسئول تا گام‌های محکم‌تری را برای یافتن راهکارهای مناسب رفع مشکل، بردارند.
استان فارس که طی سال‌های گذشته به واسطه حجم و کیفیت تولید شیر، جزو استان‌های سرآمد کشور قرار گرفته و اکنون دارای یک بانک ژنتیکی قوی و تجربه اصلاح نژادی ارزنده در حوزه دامداری و دامپروری، خصوصا در دام‌های سنگین است، به حتم آسیب جدی‌تری را متحمل خواهد شد. این موضوع در کنار بحث اشتغالزایی و تاثیراتی که فعالیت دامداری‌ها خصوصا دامداری‌های صنعتی بر روند تولید محصولات لبنی به عنوان بخش مهمی از سبد غذایی مردم دارد، موجب شد تا پرداختن به بحث مشکلات دامداران، جزو اولویت‌ها قرار گیرد.
افزایش هزینه و ثابت ماندن قیمت محصول
معاون تولیدات دامی جهاد کشاورزی استان فارس، در گفت و گو با ایسنا، به شرح و تفصیل، ابعاد بروز مشکلات امروز صنعت دامداری را مطرح کرد و گفت: اوایل سال ۹۹ قیمت شیر بر اساس آخرین مصوبه تنظیم بازار سازمان حمایت پایه قیمتی آن ۴۲۰۰ تومان اعلام شد، که بر اساس درصد چربی شیر قیمت آن تا ۵۰۰۰ تومان هم می رسد.
کرامت الله کیومرثی با اشاره به اینکه از اوایل سال گذشته تاکنون در سه مرحله افزایش قیمت نهاده‌های دامی که به وسیله دولت عرضه می‌شود را شاهد بودیم، افزود: نهاده های دامی در سه مرحله کیلویی ۳۰۰ تومان افزایش قیمت داشت، از طرفی هم سایر هزینه‌ها نظیر حمل و نقل و انتقال نهاده های خریداری شده از بنادر به محل گاوداری ها، دارو، واکسن و…در نیمه اول و دوم سال ۹۹ و هم‌چین در سال ۱۴۰۰ شامل افزایش قیمت شده است.
کیومرثی خاطر نشان کرد: از آنجایی که قیمت شیر، مشمول قیمت تنظیم بازار است و تولید کننده در افزایش قیمت آن نقشی ندارد، تولید کننده مجبور بوده براساس مصوبه ستاد تنظیم بازار شورای حمایت قیمت شیر را ثابت نگه دارد.
وی با بیان اینکه افزایش قیمت نهاده‌ها و بالا رفتن هزینه‌های جاری قطعا بر قیمت تمام شده شیر تاثیرگذار بوده است، ادامه داد: امسال حدود ۶۰ درصد جیره خوراک گاوداری های صنعتی را اقلام خوراکی خَشبی چون کاه، یونجه، ذرت تشکیل می‌هد.
مشکل تامین نیازهای غذایی دام
معاون تولیدات دامی جهاد کشاورزی فارس گفت با اشاره به اینکه تا ۴۰ در صد از جیره با توجه به نوع صنعت باید از طریق کنسانتره و جیره متراکم و پر انرژی استفاده شود، گفت: متاسفانه در قسمت اول یعنی اقلام خَشبی، به دلیل خشکسالی اخیر که طی ۶۰ سال گذشته بی سابقه بوده، با مشکل مواجه شده است و به دلیل فقر مراتع، تغذیه دام سبک به روش تعلیف دستی انجام می‌شود.
کیومرثی اضافه کرد: بخشی از کاه و یونجه ای که سال های گذشته تقاضای کمتری داشت و بیشتر برای گاوداری ها استفاده می شد، اوایل امسال و به دلیل فقر مراتع برای دام سبک استفاده شد، دام‌هایی که معمولا ایام ابتدایی هر سال برای تعلیف آنها از مراتع استفاده می‌کردیم.
وی با اشاره به جایگاه استان فارس در بخش زراعت گفت: با توجه به شرایط خشکسالی، تقاضای استان های همجوار هم برای خرید کاه و یونجه از استان فارس افزایش قابل توجهی داشت و استان‌های کرمان، یزد، اصفهان که همه ساله متقاضی بخشی از کاه و یونجه فارس بودند، امسال تقاضای بیشتری داشتند.
این مقام مسئول با بیان اینکه در استان فارس نیز گاهی اوقات کمبود یونجه از استان همدان تامین می‌شده است، ادامه داد: تقاضای بیش از موجودی اقلام خوراکی خشبی در استان و عرضه کم آن باعث افزایش قیمت می شود، به همین دلیل افزایشی تا ۴ برابر را در برخی از این اقلام خوراکی شاهد بودیم و این موضوع بر تولید کننده شیر، فشار وارد کرده است. حال آن‌که قیمت شیر تغییر نکرد.
نقدینگی دامداران یک معضل بزرگ
وی با بیان اینکه نقدینگی در اختیار واحدهای صنعتی گاوداری ها محدود است، افزود: از آنجایی که کارخانه‌های لبنی، قیمت شیر تحویل گرفته شده از دامداران را نقدی پرداخت نمی‌کنند، معمولا نقدینگی این بخش اندک بوده و دامداران با چنین شرایطی در بازار برای تهیه علوفه مورد نیاز خود قادر به رقابت نیستند.
معاون تولیدات دامی جهاد کشاورزی فارس گفت: محصول تولیدی گاوداری‌های صنعتی، شیر است و این شیر باید به وسیله کارخانجات لبنی خریداری شده و پس از فرآوری به بازار عرضه شود، این یک زنجیره تلقی می‌شود، اما معمولا پرداختی واحدهای تولیدی به دامدار، ۴۰ روزه است. بنابراین دامدار بخشی از سرمایه خود را به شکل نقدینگی ندارد، این موضوع باعث می‌شود دامدار صنعتی نتواند به موقع و در زمان پیک برداشت علوفه وارد بازار رقابت شده و نهاده مورد نیاز خود را تامین کند و از رقبای داخل و خارج استان، عقب بماند و دلالان بازار را به دست بگیرند.
کیومرثی با یادآوری اینکه شیر محصولی فسادپذیر است و تا دو ساعت پس از دوشیدن باید به مراکز جمع‌آوری و کارخانجات لبنی تحویل داده شود، گفت: با بالا رفتن بار میکروبی، این محصول قابل مصرف نیست و تنها می‌توان آن را دور ریخت، دور ریخته شود. اگرچه در فارس حدود ۱۳۴ مرکز جمع‌آوری شیر وجود دارد و مشکلی برای تحویل شیر تولیدی نیست، موضوع بالا بودن حجم تولید شیر و زمان بر بودن تبدیل آن به محصول و بازگشت سرمایه بوده و اینکه کارخانه‌دار امکان پرداخت نقدی وجه شیر دریافتی را ندارد.
دست باز دلالان و تاثیر منفی آنان
او با اشاره به اینکه در استان فارس ۷۰ واحد تولید شیر (دامداری) کوچک که تعداد دام‌های آنها کمتر از ۱۵۰ راس است، فعالیت دارد، گفت: این واحدهای خرد آسیب پذیر بوده و فعالیت آنها در این شرایط ۱۰۰ درصد اقتصادی نیست و به عنوان یک فعالیت تولیدی معیشتی از آن یاد می شود.
کیومرثی ادامه داد: این تولیدکنندگان آسیب پذیرترین قشر بوده و کمبود نقدینگی باعث می شود نتوانند به موقع نیاز خود را برطرف کنند، افرادی که نقدینگی در دسترس دارند در زمان پیک خرید محصول را خریداری کرده و تولید کننده بایستی از آنها علوفه را به چندین برابر قیمت خریداری کند.
کیومرثی با بیان اینکه استان فارس مقام پنجم تولید شیر در کشور را دارد، گفت: سالیانه حدود ۷۰۰ هزار تن شیر در استان تولید می شود، که نشان‌دهنده بیشتر بودن میزان تولید نسبت به نیاز است؛ البته به دلیل کیفیت بالای شیر تولیدی، سایر استان‌ها مشتری آن هستند، خصوصا در فصل پیک تولید، یعنی دی تا مرداد که زمان زایش گاو بوده و حجم تولید شیر بیشتر است.
قیمت لبنیات بالا رفت و شیر ثابت ماند
معاون تولیدات دامی جهاد کشاورزی فارس گفت: یکی از مسائل مورد انتقاد دامداران اینست که قیمت لبنیات در چند مرحله افزایش یافته اما قیمت ماده اولیه یعنی شیر، از سال گذشته تاکنون هیچ تغییری نداشته است. البته واحدهای تولید محصولات لبنی هم طی یکسال گذشته بارها شاهد افزایش هزینه‌هایی نظیر بسته بندی، موادافزودنی، دستمزد و … بوده‌اند، اما این تغییرات شامل هزینه شیر به عنوان ماده اصلی اولیه، نشده است.
وی گفت: نگرانی که در حال حاضر در سطح ملی وجود دارد اینست که اگر قیمت مواد اولیه کارخانجات لبنی را افزایش دهیم باعث می شود که افزایش قابل توجهی در فرآورده های لبنی ایجاد شود که این امر فشار مضاعفی را به مصرف کنندگان محصولات لبنی وارد می کند.
کیومرثی با بیان اینکه اگر قیمت شیر نیز افزایش نداشته باشد بخش تولید آسیب جبران ناپذیری را متحمل می شود،خاطرنشان کرد: در استان فارس و حتی کل کشور از نظر بانک ژنتیکی و ژن های تولیدی که در مجموعه گاوداری های صنعتی وجود دارد، در دنیا مقام پنجم و جایگاه بسیار خوبی از نظر اصلاح نژاد دام داریم.
بانک ژنتیک دامی و لزوم حفظ آن
وی با اشاره به لزوم حفاظت از بانک ژنتیکی موجود در صنعت گاوداری استان فارس، گفت: بعد از گذشت سی سال و با توجه به هزینه‌های سنگین انجام شده برای اصلاح نژاد و بانک ژنتیکی، باید با همه توان از بانک ژنتیکی موجود حفاظت کنیم.
معاون تولیدات دامی جهاد کشاورزی فارس گفت: متاسفانه در حال حاضر به دلیل افزایش هزینه‌های تولید و اینکه تولید کنندگان شرایط مالی مناسبی برای تامین هزینه های نگهداری دام ندارند، بخشی از دام‌های مولد در فارس راهی کشتارگاه می‌شود؛ حال آن‌که جایگزین کردن این دام ها در شرایط ایده‌آل ۵ سال زمان نیاز دارد، لذا امکان دارد در آینده‌ی نه چندان دور با کمبود تولید شیر و گوشت قرمز در کشور مواجه شویم.
او گفت: قسمت اول نهاده ها که حدود ۷۰ درصد جیره را تشکیل می دهد، یعنی اقلامی نظیر کاه، کلش، یونجه و بخشی از جو و… از تولیدات داخلی‌ست، مابقی نیاز جیره به ذرت، جو و سویا در کل کشور به دلیل شرایط خشکسالی سال‌های اخیر و محدود بودن کشت برخی اقلام نظیر سویا در ایران، نیاز به واردات وجود دارد. به طوریکه حدود ۹۰ درصد سویا، وارداتی است.
کیومرثی با اشاره به اینکه، دولت باید نیاز اعتبار ارزی برای واردات ۳۰ درصد نهاده‌های مورد نیاز صنعت دامداری را تامین کند، افزود: دولت نیز با توجه به مشکلات اقتصادی و تحریم و … سال گذشته تنها حدود ۳۰ درصد کل نیاز ذرت و سویا و جو بخش‌های دام و طیور را برای ۶ ماه اول سال، تامین کرد. در ۶ ماه دوم سال گذشته و با اقدامات موثر و ثبت سفارشی که از طرف وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و صمت اتفاق افتاد، تقریبا شرایط بهتر و ۱۰۰ درصد نیاز خوراک وارداتی طیور و ۶۰ در صد نیاز خوراک دام در ۶ماهه دوم سال ۹۹ تامین شد.
معاون تولیدات دامی جهاد کشاورزی فارس گفت: بخش اعظم خوراک وارداتی گاوداری های صنعتی استان از طریق سهمیه ای از طرف وزارتخانه ابلاغ می‌شود تامین و در اختیار آنها قرار می گیرد. در سه ماه آخر سال ۹۹ حدود ۶۰ هزار تن و در سه ماه اول امسال حدود ۴۰ هزار تن انواع خوراک دام به وسیله کارخانجات تولید و در اختیار واحدهای سنتی، روستایی و نیمه صنعتی قرار داده شد.
نیازمندی دام‌های سبک به نهاده‌های غذایی
وی با اشاره به پیش بینی فشار خشکسالی در استان فارس گفت: با پیگیری های انجام شده از طریق وزارتخانه مجبور شدیم بخشی از نیاز خوراک دام های سبک را از طریق تامین جو و خوراک انجام داده و به ازای خرید هر راس دام سه کیلو جو با قیمت دولتی در اختیار عشایر استان قرار دهیم.
کیومرثی در خصوص یارانه تخصیص یافته به نهادهای دامی گفت: در سال های گذشته وارداتی که برای تامین نهاده های دامی اتفاق می افتاد به صورت ۱۰۰ درصد تامین می شد، اما سال ۹۹ با مشکل واردات نهاده های دامی مواجه شدیم، در تهران بانک کشاورزی سامانه بازارگاه را ایجاد کرد که کلیه اقلام وارداتی از طریق بخش خصوصی و دولتی در آن ثبت شده و براساس آمار آن سهمیه به استان ها اختصاص داده شود.
وی ادامه داد: کل نیاز اقلام خوراکی جو، ذرت و سویا که وارد و به دامدار تحویل داده می شود با ارز ۴هزار و ۲۰۰ تومانی است و سال ۹۹ حدود ۴۵۰ هزار تن اقلام خوراکی وارداتی در استان فارس بین تولیدکنندگان بخش صنعت دام توزیع شد، اختلاف قیمت بین ارز ۴۲۰۰ تومانی با بازار آزاد، یارانه‌ای است که دولت به تولید کننده پرداخت می کند.
تعطیلی دامداری‌ها
معاون تولیدات دامی جهاد کشاورزی فارس با بیان اینکه به دلیل مسائل گفته شده، تعطیلی بعضی دامداری ها اتفاق می افتد، گفت: به دلیل خشکسالی، بالا بودن هزینه تولید و اینکه فشار مضاعفی به بخش تولید وارد می‌شود، به صورت چشم‌گیر با تعطیلی واحدها روبه رو هستیم و این پیام خوبی برای صنعت دام کشور و استان فارس درپی ندارد.
کیومرثی با بیان ۹۰ درصد معترضان بخش دام در سطح کشور دامداری های بزرگ با دام سنگین است و اگر اقدام جدی برای حمایت از تولیدکنندگان نشود دامداران با دام سبک نیز با مشکل مواجه می شوند، خاطرنشان کرد: زمانی که قیمت تمام شده یک لیتر شیر، یا یک کیلو گوشت افزایش پیدا می‌کند، ۱۰۰ درصد بر قیمت محصول نهایی در بازار نیز تاثیر می گذارد.
وی در خصوص افزایش قیمت مرغ نیز گفت: قیمت مرغ بر اساس ستاد تنظیم بازار ۲۴هزار و ۹۰۰تومان است، بعضی روزها به دلیل کمبود عرضه، در یک فاصله زمانی، قیمت افزایش پیدا می کند، یعنی جوجه ای که امروز وارد سالن می شود حداقل ۴۵ روز بعد وارد بازار می شود.
معاون تولیدات دامی جهادکشاورزی استان فارس خاطرنشان کرد: از آنجایی جوجه ریزی‌ها به صورت هفتگی انجام می شود ، یک جهش ۴هزار تومانی را در قیمت مرغ داشتیم که بلافاصله بازار مدیریت شد.
به گزارش ایسنا، شاید یکی از راهکارها، افزایش قیمت شیر تولیدی واحدهای دامداری باشد، اما قطعا این افزایش اگر کارشناسی شده و دقیق نباشد، نه تنها در دراز مدت پاسخگوی نیاز دامدار نیست، بلکه تاثیرات منفی آن کل جامعه را در بر خواهد گرفت.
از طرفی مشکل دامداران شاید با تامین به موقع نقدینگی و افزایش توان مالی واحدهای دامداری و تلاش برای تامین مناسب و زمان‌بندی شده نهاده‌های دامی مورد نیاز، تا حدود زیادی مرتفع شود. اما در نهایت، نیازمند اقدامات کارشناسی دقیق برای بررسی ابعاد این مشکل و کمک به یافتن راهکارهای عملیاتی رفع آن است.