اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست میگوید که ۲۵۲ تالاب در ایران به علت تغییرات اقلیمی و دخالت انسانی در وضعیت قرمز قرار دارند.
بر اساس برخی آمارهای ارئه شده در مجموع بیش از دو میلیون هکتار از مجموع سه میلیون هکتار مساحت تالابهای ایران خشک شده است.
بهمنماه امسال، فرهاد دبیری، معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده بود که از مجموع ۲۸۰۰ تالاب ایران، ۹۴۴ تالاب شناخته شده و از این تعداد ۲۴ تالاب در کنوانسیون رامسر به عنوان تالاب بینالمللی به ثبت رسیدهاند. از میان این ۲۴ تالاب بینالمللی ایران، شش تالاب نیز در لیست قرمز فهرست مونترو قرار دارند.
فهرست مونترو آندسته از تالابهای ثبت شده در معاهده رامسر را دربرمیگیرد که با خطر نابودی روبهرو هستند.
کهرم از «دخالت نادرست انسانها» به عنوان عامل مهم و تاثیرگذار بر تغییرات اقلیم ایران نام برد و افزود: «۳۵ سال پیش ۳۵ سد در کشور وجود داشت که هم اکنون به بیش از ۶۰۰ سد رسیده است.»«نهضت سدسازی» با هدف کنترل و مهار آبهای سطحی، آبرسانی به مناطق محروم و تأمین آب و برق مورد نیاز ایران پس از جنگ هشت ساله با عراق پاگرفت. از آغاز انقلاب بهمن تا پیش از دولت هاشمی رفسنجانی و آنچه «دوران سازندگی» نامیده میشود، تنها ۱۰ سد در ایران احداث شده بود.
از این دوره ساخت سد به تنها الگوی توسعه منابع آبی در ایران تبدیل شد، بدون آنکه به تبعات زیستمحیطی و انسانی این شکل از توسعه توجهی شود.
افزون بر این سدسازی در ایران به یکی از شاخههای پرسود و پولساز «صنعت» بدل شد. این صنعت منافع بسیاری را عاید پیمانکاران پروژههایش میکرد. این موضوع باعث شد تا روز به روز بر تعداد شرکتهای تخصصی در زمینه ساخت سد افزوده شود.
در ایران حدود ۳۰۰ شرکت سدسازی فعالیت میکنند.
مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه ۳۰ میلیارد تومان برای تثبیت کانونهای گرد و غبار خوزستان با منشأ داخلی اختصاص یافته، در صورتی که اگر چندین برابر این میزان اعتبار اختصاص یابد این مشکل حل نخواهد شد.
به گفته کهرم، احداث سدها بدون در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی، تأثیر مهمی در به وجود آوردن این ریزگردها داشته است.
کهرم در عین حال گفت که ۱۵ درصد از عوامل ریزگردهای موجود در کشور داخلی و مابقی مربوط به کشورهای عربی حوزه خلیجفارس و شمال آفریقا است.
پدیده گرد و غبار بهمن ماه سال جاری در استان خوزستان ابعاد گستردهای پیدا کرد. گرد و غبار باعث شد که آب و برق در استان خوزستان قطع شود و زندگی روزانه مردم مختل گردد و حتی فعالیتهای صنعتی از جمله استخراج و پالایش نفت هم برای مدتی متوقف شود.
به گفته مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، یک هکتار جنگل سالانه ۷.۵ تن ریزگرد را به خود جذب میکند.
در سال ۱۳۴۳ دفتر فنی مهندسی منابع طبیعی ایران آمار رسمی مساحت جنگل های کشور را ۱۸ میلیون هکتار نشان داده است اما امروزه سطح جنگل های ایران تا حدود ۱۱ میلیون هکتار کاهش یافته است.
تنها در دو دهه گذشته، سالانه به طور متوسط ۱۰۰ هزار هکتار از جنگلهای ایران نابود شده است.
همچنین به گفته محمد درویش، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیط زیست، ۱۸ میلیون اصله درخت بلوط جنگلهای زاگرس در دو سال گذشته نابود شده است.
به جز عوامل طبیعی اما عوامل انسانی نیز نقشی بسیار اساسی در تخریب جنگلهای ایران و بیابانزایی دارند. تبدیل جنگلها به زمینهای کشاورزی، جنگلتراشی و برداشت بیرویه و خارج از ظرفیت از منابع چوبهای جنگلی از دیگر عوامل موثر در نابودی جنگلهای ایران هستند. در کنار این عوامل باید از بروز آتشسوزیهای متعدد که برخی از آنها منشاء انسانی دارند نیز نام برد.عدم وجود امکانات کافی و مناسب برای مقابله با آتشسوزی در جنگل و همچنین نداشتن بالگردهای ویژه سبب شده است تا مهار آتشسوزی در جنگلها با کندی صورت بگیرد.
بر پایه آمارها، سالانه بین ۲۰ تا ۵۰ هزار هکتار جنگل در ایران از بین میرود.
کهرم در بخش دیگری از سخنانش در خصوص دریاچه ارومیه نیز گفته که دریاچه ارومیه در سال ۱۳۵۲ دارای عمقی بیش از ۱۳ متر بوده که به دلایل مختلف هم اکنون در حال خشک شدن است.
دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه داخلی ایران و دومین دریاچه پهناور شور جهان است. این دریاچه در ۲۰ سال گذشته با بحران شدید کمآبی روبهرو شده و از پهنه ۵۷۰۰ کیلومتری آن، در اوایل پاییز سال گذشته تنها حدود ۱۰ درصد باقی مانده بود.
در مسیر رودخانههای دریاچه ۸۲ هزار چاه وجود دارد که از این تعداد نزدیک ۳۵ هزار چاه بدون مجوزند. در حاشیه دریاچه نیز هشت هزار چاه غیرمجاز وجود دارد که حدود ۱۹۰۰ چاه مسدود شده است.
دفتر برنامهریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه قصد داشت از مهرماه سال جاری تا شهریور سال آینده ۴۰ سانتیمتر به تراز آب دریاچه ارومیه بیفزاید که با مشکل مالی مواجه شده است.
شرایط اقتصادی دولت موجب شد که سال گذشته بودجه ستاد احیای دریاچه ارومیه در سه مرحله کاهش یابد و به ۱۷۰۰ میلیارد تومان برسد.