حدود یک هفته بعد از قطع ارتباط چند کشور عربی با قطر، ایران ۵ هواپیمای حامل مواد غذایی به این کشور ارسال کرد. بخش بزرگی از مواد غذایی مورد نیاز قطر از طریق مرز زمینی با عربستان که اینک مسدود شده، تامین می‌شد.
شاهرخ نوش‌آبادی، سخنگوی شرکت هواپیمایی “ایران‌ایر” روز یکشنبه (۲۱ خرداد/ ۱۱ ژوئن) به خبرگزاری فرانس پرس گفت: «تاکنون ۵ فروند هواپیمای حامل مواد غذایی فاسدشدنی نظیر میوه و سبزیجات به قطر ارسال شده که وزن هر کدام از این محموله‌ها حدود ۹۰ تن است».
سخنگوی “ایران‌ایر” افزوده است که “یک هواپیمای دیگر نیز امروز ارسال خواهد شد”. نوش‌آبادی اما بدون روشن کردن “صادراتی” یا “کمکی” بودن این محموله‌ها افزوده است: «تا زمانی که تقاضا (از سوی قطر) وجود داشته باشد، ما به ارسال محموله‌ها ادامه خواهیم داد».
به گفته شاهرخ نوش‌آبادی، انتقال مواد غذایی به قطر از طریق فرودگاه‌های تهران و شیراز انجام شده و بنا به درخواست قطر افزایش خواهد یافت.
پس از قطع رابطه کشورهای عربی همسایه قطر با این کشور، ایران حریم هوایی خود را روزانه تا حدود ۱۰۰ پرواز دیگر به روی قطری‌ها گشود. گفته می‌شود که این پروازها موجب افزایش ۱۷ درصدی ترافیک هوایی ایران شده‌اند.
در عین حال خبرگزاری تسنیم پیش‌تر با استناد به اظهارات مسئولان محلی گزارش داده بود که ۳ کشتی حامل ۳۵۰ تن مواد غذایی قرار است بندر “دیّر” را به مقصد قطر ترک کنند. “دیّر” نزدیک‌ترین بندر ایران به سواحل قطر است.
چهار کشور عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی و مصر روز ۵ ژوئن (۱۵ خرداد) به شکل غافلگیرکننده‌ای از قطع کامل روابط دیپلماتیک خود با قطر خبر دادند. آنان همچنین به ساکنان قطری کشورهای خود دو هفته مهلت دادند که خاک این کشورها را ترک کنند. قطر اما در این حوزه مقابله به مثل نکرده است.
این ۴ کشور علت اقدام خود را “پشتیبانی پایدار قطر از تروریسم در یمن و سوریه” عنوان کردند. سپس مالدیو، یمن و لیبی نیز به جمع ۴ کشور تحریم‌کننده قطر پیوستند. البته رابطه نسبتا خوب قطر با ایران هم از دیگر دلایل اقدام ۴ کشور عربی محسوب می‌شود.
تهران و ریاض در منطقه و به ویژه در سوریه و یمن درگیر جنگی نیابتی با یکدیگر هستند. ایران حامی شورشیان حوثی یمن است و عربستان در رأس ائتلافی قرار گرفته که علیه حوثی‌ها می‌جنگد. در سوریه نیز دو کشور از گروههای رقیب پشتیبانی می‌کنند. از زمان حمله گروهی “خودسر” به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد در دی ماه ۱۳۹۴، روابط ایران و عربستان سعودی قطع شده است.
فراخوان به خویشتنداری
در پی قطع رابطه چند کشور عربی با قطر، وزارت خارجه ایران از تنش میان همسایگان جنوبی خود در خلیج فارس ابراز نگرانی کرد و شخص وزیر خارجه خواستار گفت‌وگو میان آنان و پرهیز از “فشار و تهدید” شد.
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، ضمن دعوت طرفین به “خویشتنداری” از آنان خواست، با روش‌های سیاسی و مسالمت‌آمیز و گفت‌وگوی شفاف و صریح به حل اختلافات بپردازند و به حق حاکمیت ملی و تمامیت ارضی و استقلال یکدیگر احترام بگذارند. قاسمی هم‌زمان استفاده از سلاح تحریم را “ناکارآمد، مذموم، مردود و غیرقابل پذیرش” توصیف کرد.
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران هم در پیامی توییتری به قطع رابطه ۴ کشور منطقه با قطر واکنش نشان داد و نوشت: «همسایگان دائمی هستند و نمی‌توان جغرافیا را تغییر داد. فشار و تهدید هرگز راه حل نیست. گفت‌وگو ضروری است، به خصوص در ماه مبارک رمضان».
رسانه‌ها پس از اعلام قطع رابطه گسترده چند کشور عربی با دوحه نوشتند که بسیاری از مردم قطر بعد از انتشار خبر، به فروشگاه‌های مواد غذایی و مراکز خرید هجوم برده‌اند.
پیش‌تر بخش بزرگی از مایحتاج روزانه مردم و مواد مورد نیاز پروژه‌های عظیم عمرانی قطر از طریق مرز زمینی با عربستان تامین می‌شد. با اعلام قطع رابطه، مرزهای هوایی، دریایی و زمینی بحرین، امارات و عربستان با قطر مسدود شدند.
در این میان اتحادیه صادرکنندگان محصولات کشاورزی ایران نیز بلافاصله اعلام آمادگی کرد که مواد غذایی مورد نیاز قطر را از طریق سه بندر به آن کشور ارسال کند.
رضا نورانی، رئیس این اتحادیه گفته بود: «ایران نزدیک‌ترین کشور به قطر است و می‌تواند از طریق راه آبی و با طی مسافتی ۱۲ ساعته، از بندر بوشهر، بندر عباس و بندر لنگه مواد غذایی به این کشور صادر کند».
فتح بازار قطر توسط ترکیه
ترکیه نیز در مناقشه میان چند کشور عربی و قطر، در جهت بی‌اثر کردن تحریم دوحه گام برمی‌دارد. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، روز ۹ ژوئن (۱۹ خرداد) ضمن تأکید بر حمایت از متحد نزدیک خود در چارچوب صدور دارو و مواد غذایی، گفت که شواهدی دال بر حمایت قطر از گروههای تروریستی وجود ندارد.
ترکیه هم‌زمان با افزایش پروازهایش به قطر، در نظر دارد در همکاری با تهران نیازهای غذایی این کشور را از طریق سه بندر جنوبی ایران فراهم کند. آنکارا همچنین قرار است در چارچوب یک “همکاری مشترک نظامی”، نیروها و مستشاران نظامی خود در قطر را تا ۵ هزار نفر افزایش دهد.
ترکیه در عین حال از این موقعیت استفاده کرده و تلاش می‌کند تا بازار قطر را با کالاهای خود در دست بگیرد. به گزارش خبرگزاری آناتولی، کالاهای مختلف از جمله مواد غذایی تولید ترکیه در حال فتح بازار قطر هستند.
طبق این گزارش، در پی صدور انواع کالا از ترکیه به قطر، شهروندان این کشور کوچک ثروتمند با به اشتراک گذاشتن تصاویر خریدهای کالاهای ترکیه‌ای خود، از دولت آنکارا تشکر می‌کنند.
شهروندان قطری که ابتدا هراسان به مراکز خرید هجوم برده بودند، اینک در پی صدور مواد غذایی ترکیه‌ای و ایرانی به بازار این کشور، آسوده‌خاطر شده‌اند.
دولت قطر اعلام کرده است که از محاصره اقتصادی خود توسط کشورهای عربی همسایه، به مجامع بین‌المللی شکایت برده و بابت خسارات‌های ناشی از آن، درخواست غرامت خواهد کرد.