به تازگی کمپینی در ایران راهاندازی شده که خواهان «به رسمیت شناختن زبان قومهای مختلف و آموزش به زبان مادری»، «تشکیل شورای عالی اقوام» و «راهاندازی شبکههای تلویزیونی به زبانهای ترکی، کردی، بلوچی، لری و…» شده است.
تاکنون بیش از چهار هزار تن به این کمپین پیوستهاند. این کمپین به عنوان «ما میخواهیم زبان مادریمان در خانه نماند» نامگذاری شده است.
اقوام و ایلات در برخی از شهرستانهای استان فارس دارای زبانهای ترکی، لری و… هستند.
این کمپین در نامهای به رئیسجمهور روحانی و نمایندگان مجلس گفته که در ایران به جز فارسزبانان، دیگر شهروندان از حق تحصیل به زبان مادری محروم هستند و این مساله باعث «ایجاد تبعیض زبانی و فرهنگی» در کشور شده است.
امضاکنندگان این کمپین خواهان تحقق اصول قانون اساسی در خصوص زبان مادری شدهاند.
بر اساس اصل ۱۵ قانون اساسی «زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد، ولی استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.»
اصل ۱۹ قانون اساسی ایران هم می گوید مردم ایران از هر قوم و قبیله ای که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود.
این کمپین چهار خواسته مشخص را مطرح کرده است:
- رسمیت یافتن آموزش چند زبانگی در ایران و ارائه خدمات آموزش و پرورش به زبان ائتنیکها در مناطق مختلف کشور
- ایجاد شبکههای تلویزیونی و رادیویی سراسری به زبانهای مختلف از جمله ترکی، بلوچی، لری و…
- حمایت از اهل قلم و اندیشه و نویسندگانی که در راستای تولید محتوای آموزشی به زبانهای غیرفارسی فعالیت دارند
- تشکیل شورای عالی اقوام متشکل از صاحب نظران و نویسندگان و فعالان فرهنگی اقوام با هدف هم اندیشی و پیگیری مطالبات فرهنگی ائتنیکها به دور از نگاه امنیتی و با اعتقاد به خرد جمعی در راستای بسط و گسترش همگرایی در کشور
سه سال پیش نیز بیش از ۱۸۰۰ دانشجوی آذربایجانی از حسن روحانی خواسته بودند که به وعدههای انتخاباتی خود در خصوص «تدریس به زبان مادری» عمل کند.
حسن روحانی بارها از لزوم آموزش به زبان مادری در وعدههای انتخاباتی خود سخن گفته است. او در بیانیهای ۱۰ مادهای بر رعایت حقوق اقوام، ادیان و مذاهب در ایران تأکید و وعدههایی را در این زمینه مطرح کرده بود. تدریس زبان مادری اقوام به طور رسمی در مدارس و دانشگاهها از جمله این وعدهها بود.
اجرای اصول قانون اساسی در زمینه استفاده از خط و زبان در مطبوعات و رسانههای گروهی از قبیل شبکههای تلویزیونی و رادیویی استانی با مشکلی مواجه نبوده اما بخش دیگر این اصول که به «تدریس ادبیات آنها در مدارس در کنار زبان فارسی» اشاره میکند، تا به امروز اجرا نشده است.
علی یونسی٬ دستیار ویژه حسن روحانی در امور اقوام و اقلیتهای دینی و مذهبی، سال گذشته از صدور دستور دولت به آموزش و پرورش برای آموزش زبانهای محلی کردی و ترکی در شماری از مناطق کردنشین و ترکنشین ایران خبر داد. این وعده با مخالفت شماری از اعضای فرهنگستان فرهنگ و ادب فارسی روبهرو شد. آنها طرح تدریس زبان مادری در مدارس کشور را «تهدیدی جدی برای زبان فارسی»، «توطئهآمیز»، «وارداتی و محصول انگلستان و کشورهای شمالی»، «خطرناک» و «تهدیدی برای امنیت ملی» دانستند اما سرانجام در اسفندماه سال ۹۳ به صورت آزمایشی در مدرسهای در شهر سقز در کردستان آغاز شد.
تدریس رشته زبان و ادبیات کردی در دانشگاه کردستان و اختصاص بخشی از کتاب ادبیات فارسی پایه اول تا سوم دوره متوسطه دوم به مطالب کردی از دیگر اقدامات دولت پیشین برای تحقق وعده روحانی در تحقق بندهای مربوط به حقوق اقوام ایرانی در قانون اساسی است اما این طرح هنوز گسترش نیافته است.
حق آموزش به زبان مادری، در بسیاری از اسناد و معاهدات حقوق بشری مانند منشور زبان مادری، اعلامیه جهانی حقوق زبانی، بندهای ۳ و ۴ ماده ۴ اعلامیه حقوق اشخاص متعلق به اقلیتهای قومی، ملی، زبانی و مذهبی، ماده ۳۰ کنوانسیون حقوق کودک، ماده ۲۷ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و… مورد تاکید قرار گرفته است.
۲۱ فوریه از سوی یونسکو به عنوان روز جهانی زبان مادری نامگذاری شده است. در این روز تلاش میشود تا لزوم آموزش به زبان مادری مورد توجه قرار گیرد.