مولود عزیزی
چندین سال است که آمارها از کاهش سرانه مطالعه در ایران حکایت دارند؛ کتابها در پستوی کتابفروشی ها و کتابخانه‌ها چشم انتظارند و مردمان فراموش کار در عصرِ هجوم رسانه‌های تصویری و شبکه‌های اجتماعی پُررنگ و لعاب از رفافت و هم نشینی با این یارِ دیرینه غافل شده‌اند. همه فرهنگها از کتاب سرچشمه می‌گیرند و تجربیات ارزشمند در کتابها میراثی ماندگار می‌شوند. اما امروز شبکه‌های مجازی جای خود را به این میراث ماندگار داده‌اند و مردم گرایشی به کتاب خواندن ندارند. وضعیت کتابخانه‌های شیراز نیز به گونه‌ای است که اهلِ کتاب هم چندان رغبتی برای جستجو در میان منابعِ دست و پا شکسته آن ندارند.
«مشکلات کتابخانه‌های شیراز»
یک پژوهشگر تاریخ و فرهنگ جنوب ایران درباره وضعیت کتابخانه‌های عمومی فارس می‌گوید: در شیراز کتابخانه‌ای که همه منابع مورد نیاز پژوهش درباره شیراز را به صورت یک جا در اختیار پژوهشگران قرار دهد نداریم.
«مجید دهقانی» نبود مدیران متخصص و کارشناسان تخصصی را بزرگترین معضل کتابخانه‌های شیراز می‌داند و می‌افزاید: مدیران برخی از کتابخانه‌های عمومی فارس تخصصی در کتاب شناسی و کتابداری ندارند و اهمیت منابع را به درستی نمی‌شناسند. وی با بیان اینکه متاسفانه در ۲ دهه گذشته بسیاری از کتابهای ارزشمند به دلایل نامعلومی مفقود شده‌اند، اضافه می‌کند: آرشیو مجلات و سالنامه‌ها نیز روز به روز فقیرتر می‌شود تا جایی که در حال حاضر این کتابخانه‌ها به دلیل فقر منابع، مراجعه کنندگان چندانی ندارند. دهقانی ادامه می‌دهد: بعید است بتوان در تمام کتابخانه‌های شیراز برای مثال یک نسخه از شاهنامه نوبخت، دیوان اخگر یا دیوان ایزدی شیرازی را یافت.
سابقه کتابخانه عمومی در شیراز
مؤلف کتاب «سعدی از خانه تا خانقاه» از وضعیت کتابخانه‌های شهر ابراز تأسف می‌کند و می‌گوید: در ابتدای دهه ۲۰ به همت مردم فرهنگ دوست شیراز، اساس کتابخانه‌ای در شهر نهاده شد که بیشتر هزینه‌های آن را اهالی خاص و عام شیراز می‌پرداختند و از همان زمان افراد زیادی با اهدای کتابهای چاپی و خطی، سعی بر غنی کردن آن داشتند.
دهقانی اضافه می‌کند: به مرور، مجلدات زیادی از کتابهای کمیاب و ارزشمند در این کتابخانه جمع شد و سپس بسیاری از کتابهای دیگر کتابخانه‌ها مانند دبیرستان شاپور و اداره معارف نیز به این مجموعه اضافه شد. وی ادامه می‌دهد: این کتابخانه که بعد از انقلاب به نام آیت الله دستغیب تغییر نام داد و روند رو به رشد آن متوقف نشد، مجموعه‌ای کم نظیر بود که سالیان سال آبشخور علاقه مندان و پژوهشگران حوزه جنوب ایران به شمار می‌رفت.
دهقانی با اشاره به وضعیت فعلی این کتابخانه می‌گوید: متاسفانه نهاد کتابخانه‌های عمومی استان که از سال ۸۴ متولی نگهداری از این کتابخانه شد، در برنامه‌های درخشان توسعه کتابخانه در شیراز به صورت عجیبی این مرکز مردم نهاد را در خیابان طالقانی رها کرد تا به سالن مطالعه دانش آموزان تبدیل شود.
فقدان کتابخانه تخصصی
«مجیددهقانی»، نویسنده، معتقد است کتابخانه ملی از نظر منابع تفاوت چندانی با کتابخانه‌های عمومی شهر ندارد و مانند قرائت خانه‌ها مورد استفاده قرار گرفته است.
او می‌گوید: فقدان یک کتابخانه تخصصی در شیراز کاملاً محسوس است که باید با جدیت به این موضوع رسیدگی شود. او اضافه می‌کند: با واگذاری ساختمان کتابخانه ملی به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و تبدیل آن به کتابخانه مرکزی فارس، همچنین احیا و تکمیل منابع می‌توان گام موثری در راستای رفع کمبودهای این حوزه برداشت.
دهقانی با انتقاد از نشریات و روزنامه‌هایی که بخش عمده‌ای از مطالب خود را به آگهی و نیازمندیها اختصاص می‌دهند،می‌گوید: امروزه بیشتر روزنامه‌ها به اقتصاد گرایش پیدا کرده‌اند و مطالب عامه پسند یا خاص ندارند. این پژوهشگر به سابقه نشریات فارس اشاره و اضافه می‌کند: در قدیم روزنامه‌هایی مانند پارس و اطلاعات صفحات کمی را به نیازمندیها اختصاص می‌دادند و مابقی صفحات به گزارش از تمامی موضوعات و شهرستان‌ها اختصاص داشت. وی با بیان اینکه در آن زمان بسیاری از پژوهشگران مطرح کشور عمده مقالات و دستاوردهای جدید خود را در روزنامه‌ها با سلسله مراتبی چاپ می‌کردند، ادامه می‌دهد: به عنوان مثال مقالات علی سامی در روزنامه‌های گلستان، پارس و استخر چاپ می‌شد و مطالب تنها تفننی نبودند، اما امروزه خبری از فعالیتهای فرهنگی و پژوهشی در نشریات مشاهده نمی‌شود.
۶۰ کتابخانه در شیراز
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی فارس با اشاره به اینکه تعداد و پراکندگی کتابخانه‌های شیراز در مقایسه باسایر کلانشهرها وضعیت قابل قبولی دارد، می‌گوید: بیش از ۶۰ کتابخانه در شیراز وجود دارد که نیمی از آنها به صورت مشارکتی با دیگر سازمان‌ها اداره می‌شود.
«روح الله منوچهری» که معتقد است نواقصی هم در کتابخانه‌های شیراز مشاهده می‌شود، می‌افزاید: ممکن است به وضعیت ایده آلی نرسیده باشیم اما شرایط به گونه‌ای نیست که عموم مردم به لحاظ استفاده از منابع در مضیقه باشند. وی در خصوص کتابخانه‌های تخصصی شیراز نیز می‌گوید: وظیفه کتابخانه‌ها تأمین نیازهای عموم مردم در همه رده‌های سنی و با سلایق گوناگون است اما برای برخی از موضوعات مانند تاریخ، داستان، فرهنگ و هنر که مخاطبان بیشتری دارند، منابع افزونتری در نظر گرفته شده است. منوجهری از کتابخانه شهید دستغیب به عنوان هویت فرهنگی شهر یاد می‌کند و ادامه می‌دهد: بازسازی این کتابخانه که با احتساب زمان کلنگ زنی در آستانه ۷۰ سالگی قرار
دارد باید اصولی و ارزشمند باشد. ”
وی از تشکیل شورای بازسازی این کتابخانه خبر می‌دهد و اضافه می‌کند: این شورا که حدود یکسال از زمان تشکیل آن می‌گذرد از دانش تجربه و حمایت مهندسین مطرح شهر و خیرین بهره می‌برد که تا پایان سال در ۳ نوبت گزارشهای خود را در این زمینه ارائه خواهند داد.
این گزارش به نقل از روزنامه همشهری منتشر شده است.