محمدرضا نسب عبداللهی
سردبیر آبان‌پرس
ریشه اعتراضات آبان ۹۸ در ایران را می‌توان به طور عمده در “مشکلات معیشتی مردم” و “نارضایتی‌های اجتماعی و سیاسی” دانست.
مردمی که سال‌هاست با مشکلات معیشتی مواجه هستند و روز به روز قدرت خریدشان پایین می‌آید اما در مقابل می‌بینند که عده‌ای با فسادی گسترده در این مملکت به راحتی اختلاس می‌کنند، عده‌ای حقوق‌های بالا می‌گیرند، عده‌ای پول‌ها را بالا می‌کشند و می‌گریزند و اراده‌ای هم برای اصلاح این ساختار فسادآور و تبعیض آمیز وجود ندارد، طبیعی است که وجودشان پر از خشم و ناامیدی شود و با یک جرقه این خشم و ناامیدی را در خیابان فریاد بزنند.
این مردم که سال‌هاست گرفتار انواع مشکلات زندگی و هزینه‌های سرسام آور آن، درآمد پایین، گرانی و… شده‌اند، بر این گمان هستند درآمد کشورشان که بایستی برای رفاه عمومی و زندگی بهتر فردی و جمعی آن‌ها خرج شود، از سوریه، یمن، لبنان، عراق و… سر در می‌آورد. طبیعی است که وجود این مردم پر از خشم و ناامیدی و نفرت شود و با یک جرقه این خشم و ناامیدی و نفرت را در خیابان فریاد بزنند.
افزون بر “مشکلات معیشتی” که یکی از مهمترین ریشه اعتراضات اخیر بود، بدون شک “نارضایتی‌های اجتماعی و سیاسی” نیز یکی دیگر از ریشه‌های مهم این اعتراضات به شمار می‌رود. به زبانی روشن می‌توان گفت که معترضان یا به دلیل مشکلات معیشتی به خیابان‌ها آمدند یا به دلیل “نارضایتی‌های اجتماعی و سیاسی” و یا به هر دو دلیل.
مردمی که می بییند آزادی‌های اجتماعی و سیاسی‌شان به شدت از بین رفته، هویت ملی‌شان به هیچ انگاشته شده و هویت مذهبی در مقابلش قرار داده شده و یا بزرگان تاریخ سرزمینشان از سوی تریبون‌های رسمی مورد حمله قرار می‌گیرند، طبیعی است که وجودشان پر از خشم و نفرت شود و با یک جرقه این خشم و نفرت را در خیابان فریاد بزنند.
مردمی که در انتخابات‌های مختلف شرکت کرده‌اند اما در نهایت متوجه شده‌اند ساختار دوگانه قدرت در ایران سبب شده که رأی شان بی اثر باشد، طبیعی است که وجودشان پر از ناامیدی شود و با یک جرقه این ناامیدی را در خیابان فریاد بزنند.
زنان آنچه را که حقشان است در این سال‌ها با روش‌های مختلف بیان کرده‌اند اما نه تنها پاسخی نگرفته‌اند بلکه در مواردی بازداشت هم شده‌اند. یا در نظر آورید ایرانیانی را که می‌خواهند به کوروش، پادشاه هخامنشی در زمان خاصی از سال ادای احترام کنند اما همه دستگاه‌ها به صحنه می‌آیند و جلوگیری می‌کنند. این مردم در ذهن خود با این پرسش مواجه می‌شوند که چرا برای مناسبت‌های مذهبی، بسیاری از سازمان‌ها انواع خدمات ارائه می‌دهند اما هنگامی که پای هویت ملی و تاریخی در میان است، نه تنها خدماتی ارائه نمی‌شود بلکه “بگیر و ببند” شروع می‌شود و وضعیت به جایی می‌رسد که مردم از خود می‌پرسند مگر کسانی که چنین تصمیماتی می‌گیرند، ایرانی نیستند؟ یا شادی‌های خصوصی و جمعی مردم را در نظر آورید که به بهانه‌های مختلف سیاسی و مذهبی به تعطیلی کشانده می‌شود. از این دست نمونه‌ها می‌توان فهرست بلندی ارائه کرد، نمونه‌هایی که سبب شده نارضایتی اجتماعی و سیاسی در جامعه عمیق‌تر و گسترده‌تر شود.
این اعتراضات سه ویژگی مهم هم داشت، یکی حضور گسترده زنان، دیگری مقابله معترضان با حمله ماموران و سومی هم گستردگی مناطق اعتراضی. هر یک از این سه ویژگی نشان می‌دهد که روند اعتراضات از سال ۱۳۷۸ تاکنون تغییرات عمده‌ای پیدا کرده. زنان در ۲۰سال پیش کمتر در اعتراضات حضور داشتند اما در دو اعتراض ۹۶ و ۹۸ حضور گسترده‌ای داشتند. مردم در اعترضات ۲۰سال پیش با حمله ماموران عمدتاً مقابله نمی‌کردند و سعی می‌کردند به جای مطمئنی پناه ببرند اما در اعتراضات آبان ۹۸ صحنه‌های زیادی از مقابله مردم دیده شد، مردمی که به نظر می‌آید جان به لب شده و دیگر چیزی برای از دست دادن ندارند. در خصوص ویژگی سوم یعنی گستردگی مناطق اعتراضی، مقامات تأیید کرده‌اند اعتراضات به سرعت ۲۸استان را فرا گرفت. مقامات همچنین گفته‌اند به همین دلیل بود که اینترنت قطع شد تا دامنه اعتراضات، گسترده‌تر نشود. در همین حال یک منبع امنیتی به خبرگزاری ایرنا گفته که گسترده‌ترین اعتراضات اخیر در شیراز رخ داده، به گونه‌ای که همزمان ده‌ها نقطه این کلانشهر به صحنه اعتراضات تبدیل شد. در واقع در اعتراضات پیش از این که در سال‌های گذشته در شیراز رخ می‌داد، کانون اعتراضات عمدتاً در یکی دو خیابان بود اما در اعتراضات آبان ۹۸ این اعتراضات از شمال و مرکز شیراز تا جنوب را فرا گرفت. این گستردگی نشان می‌دهد که طیف معترضان شامل اقشار مختلف جامعه بوده.
اعتراضات آبان ۹۸ یک پدیده مهم بود که به دلیل مشکلات فزاینده معیشتی و نارضایتی‌های انباشته شده سیاسی و اجتماعی خود را به طور ناگهانی و با گران شدن بنزین نشان داد. به این پدیده اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بایستی پاسخ داد، خواسته‌های معترضان بایستی شنیده شود و به آن پاسخ درست داده شود.
مردمی که به هر دلیلی جان به لب شده‌اند، اغتشاشگر، منافق، دشمن، فریب خورده و… نیستند. به جای اینکه هر روز از بازداشت‌ها سخن گفته شود، بهتر است با “حکمرانی مطلوب و درست” به معترضان گفته شود که ما صدای شما را فهمیده‌ایم، می دانیم چه می‌خواهید و تلاش می‌کنیم این خواسته‌ها را برآورده کنیم. در پیش گرفتن روشی جز این، سبب خواهد شد که این اعتراضات زمانی دیگر خود را شاید شدیدتر و غیرقابل کنترل تر نشان دهد…