احمد زیدآبادی
روزنامه نگار
من در این روز‌ها، علاقه‌ای به مصاحبه با رسانه‌ها ندارم؛ اما اصرار یکی از دوستان خبرنگارِ خبرگزاری برنا برای مصاحبه‌ای کوتاه در بارۀ تصمیم ترامپ در بارۀ برجام، سبب شد که به صورت کتبی به سه پرسش‌اش پاسخ دهم. این مصاحبه هفتۀ پیش انجام شد و همانطور که حدس می‌زدم زاویۀ ورودم به بحث، با سلیقه و گرایش برنا سازگار نیفتاد و از این رو، قرار شد که در سایت دیگری منتشر شود که نمی‌دانم شد یا نشد. در هر صورت، متن کوتاه مصاحبه را که با مشخص شدن تصمیم ترامپ خدشه‌ای به محتوای آن وارد نشده است؛ در اینجا برای اطلاع مخاطبان می‌آورم.
خبرنگار محترم سه پرسش زیر را مطرح کرده بود:
رابطه سیاسی و اقتصادی ایران بعد از رد برجام توسط ترامپ با جهان به قبل از دولت روحانی باز می‌گردد؟
موضع اروپا نسبت به این اتفاق چه خواهد بود؟
مسلما در داخل کشور مخالفان برجام و دولت از این ابزار برای تضعیف دولت استفاده خواهند کرد. دولت چهکاری باید انجام دهد؟
و پاسخ من هم به ترتیب زیر بود:
پاسخ پرسش اول: تا این لحظه هنوز تصمیم ترامپ در بارۀ برجام مشخص نیست ولی ظاهراً مقام‌های وزارت خارجۀ ایران تقریباً اطمینان دارند که آمریکا از برجام خارج می‌شود. شاید آن‌ها گزارشاتی از کشورهای اروپایی در این باره دریافت کرده‌اند که در دسترس عموم نیست. آنچه اما مسلم به نظر می‌رسد این است که ترامپ توافق برجام را به صورت کنونی نمی‌پذیرد و اگر هم روز جمعه تصمیم به خروج از آن نگیرد دیر یا زود این کار را خواهد کرد؛ مگر آنکه این توافق طبق میل آن‌ها اصلاح شود.
طبیعی است که رابطۀ سیاسی و اقتصادی ایران با جهان در بعد از خروج احتمالی آمریکا از برجام با قبل از آن بسیار متفاوت خواهد شد زیرا آمریکا از تمام توان دیپلماتیک و اقتصادی خود برای تغییر وضع موجود استفاده خواهد کرد.
پاسخ پرسش دوم: اروپا در حال حاضر در نقش می‌انجی بین ایران و آمریکا ظاهر شده است و خواهد کوشید که از یک طرف ایران را تحت فشار بگذارد تا نگرانی‌های کشورهای غربی در باره برخی سیاست‌های منطقه‌ای، تسلیحاتی و داخلی خود را رفع کند و در همان حال، تلاش خواهد کرد حوزۀ برجام را از سایر حوزه‌های مورد مناقشه تفکیک کند. در واقع، موضع آتی اروپا تا حد بسیاری بستگی به سیاستی خواهد بود که ایران در ماههای آتی در پیش خواهد گرفت.
پاسخ پرسش سوم: واقعیت این است که خروج آمریکا از برجام، فقط به دولت روحانی مربوط نمی‌شود و مسأله نظام سیاسی کشور است. به نظرم هم اکنون نیز دولت آقای روحانی به اندازۀ کافی ضعیف است که نیازی برای تضعیف آن از طرف مخالفان داخلی برجام احساس نشود. در واقع موضوع اصلی در آینده این خواهد شد که به رغم خروج احتمالی آمریکا از برجام، آیا ایران باید همچنان به آن وفادار بماند و یا اینکه لغوش کند. تقریباً روشن است که دولت روحانی و بخش بزرگی از «اصولگرا‌ها» به نگاه نخست باور دارند چرا که لغو برجام اگر به معنای از سرگیری برنامه هسته‌ای باشد؛ پیامدهای تکان دهنده‌ای در سطح جهان خواهد داشت. به هر حال، انتظار غرب از برجام رفع تدریجی تمام مشکلات جدی فی مابین بود که برآورده نشد و اینک ترامپ می‌خواهد املاء را به «نقطه سر خط» بازگرداند.
*نظرات و آرای مطرح‌شده در مقالات و تحلیل‌ها، بیانگر دیدگاه‌های نویسندگان است.