با قطع روابط عربستان، امارات، مصر و چند کشور عربی دیگر با قطر، این کشور حاشیه خلیج فارس در میان همسایگان عرب خود منزوی شده است. عربستان مرزهای هوایی، دریایی و زمینی خود را با قطر بسته و دوحه را از تنها مرز زمینی خود که برای واردات غذا اهمیتی ویژه دارد، محروم کرده است.
به گزارش بی بی سی، وزارت حمل و نقل عربستان، با انتشار بیانیهای، به شرکتهای حمل و نقل این کشور دستور داده است که انتقال کالا و مسافر را از زمین و دریا و آسمان به خاک قطر متوقف کنند.
بعد از لغو پروازها، همه بندرهای عربستان هم به روی کشتیهای قطری، کشتیهایی که پرچم قطر را حمل میکنند و حتی کشتیهایی که متعلق به شرکتها یا افراد حقیقی قطری هستند بسته شدند. امارات متحده عربی هم، ورود کشتیهای قطری را به بندر فجیره ممنوع کرده است.
همچنین ریاض دفتر محلی شبکه الجزیره را که متعلق به حکومت قطر است تعطیل و مجوزش را لغو کرده است. عربستان این شبکه را به “تبلیغ گروههای تروریستی” متهم میکند. امارات هم شبکه بین اسپورت، متعلق به الجزیره را تعطیل کرد.
تلاش برای منزوی کردن قطر
عربستان سعودی، یکی از متحدان کلیدی قطر، دوشنبه ۵ ژوئن (۱۵ خرداد) تمام روابط سیاسی و تجاری خود را با قطر قطع کرد. بحرین، امارات متحده عربی، مصر، و همین طور دولتهای مورد قبول سازمان ملل در یمن و لیبی هم عربستان را همراهی کردند. آسمان این کشورها به روی قطر بسته شده است و همه پروازها لغو شده است. عمان و کویت تنها کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس هستند که هنوز روابط خود را با قطر قطع نکردهاند.
کشورهایی که روابط خود را با قطر قطع کرده اند
محدودیتها از قطع رابطه با قطر فراتر رفتهه و شهروندان عربستان، مصر، بحرین، امارات، لیبی و یمن از سفر، زندگی یا عبور از مرزهای قطر منع شدهاند. کسانی که شامل این محدودیت میشوند ۱۴ روز فرصت دارند تا خاک قطر را ترک کنند. شهروندان قطر هم همین اندازه فرصت دارند تا عربستان، امارات و بحرین را ترک کنند.
قطع روابط با انتشار بیانیه شدید اللحن عربستان علیه حکومت قطر اعلام شد.
اتهام حمایت از “تروریسم”
در بیانیه حکومت عربستان سعودی، دلیل قطع روابط “تخلفهای سنگین آشکار و پنهان” دوحه در سالهای اخیر با هدف “به هم زدن نظم داخلی، تحریک علیه حکومت و نقض حاکمیت ملی عربستان ” عنوان شده است. ریاض همچنین، قطر را به حمایت از ” گروههای تروریستی” با هدف برهم زدن نظم منطقه، متهم کرده است؛ از جمله حمایت از “اخوانالمسلمین، داعش و القاعده” وحمایت از “گروههای تروریستی تحت حمایت ایران” در شهر قطیف عربستان و بحرین. همچنین عربستان دوحه را به حمایت از حوثیهای یمن، حتی بعد از پیوستن به ائتلاف عربستان متهم کرده است.
جرقهای که آتش برافروخت
تنش میان قطر و عربستان، سابقهای طولانی دارد، اما این سطح از تنش در روابط دوکشور بیسابقه است. آتش روابط دو طرف بعد از آن تند شد که سخنانی به نقل از امیر قطر در خبرگزاری رسمی این کشور منتشر شد که در آن شیخ تمیم بنحمد آل ثانی، امیر قطر، ایران را قدرتی بزرگ و ضامن ثبات در منطقه خوانده بود و حماس را نماینده فلسطینیان دانسته بود. این سخنان در تناقض آشکار با مواضع عربستان و متحدانش دارد.
وزیر خارجه قطر بلافاصله اظهارات منسوب به شیخ تمیم را را تکذیب کرد و اعلام کرد گروهی “توطئه” کرده بودند که با هک خبرگزاری رسمی قطر بحران به راه بیندازند، اما عربستان این گفتهها را قبول نکرد.
واکنشهای جهانی
در تازهترین واکنش، یک مقام وزارت خارجه آمریکا گفته است که شراکت آمریکا و کشورهای خلیج فارس “بسیار با اهمیت است و ما روی متحدانمان برای یافتن راهحل اختلافها حساب میکنیم.”
وزیر دفاع اسرائیل از قطع رابطه با قطر حمایت کرده و گفته است که این اقدام میتواند آغازی برای یک “اتحاد ضد تروریستی” با حضور اسرائیل باشد.
وزارت امور خارجه ایران در اولین واکنش به قطع رابطه عربستان و چند کشور عربی با قطر از تنش موجود ابراز نگرانی کرده است. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، گفته است که اختلاف فعلی “تنها از طریق روشهای سیاسی و مسالمت آمیز و گفتوگوهای شفاف و صریح” قابل حل است.
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران هم در توییتر خود نوشته است: “همسایهها ماندنی هستند؛ جغرافیا تغییر نمیکند. زورگویی به هیچوجه راه حل نیست. گفتوگو ضروری است، به خصوص در ماه مبارک رمضان.”
وزیر خارجه روسیه هم با همتای قطریاش تلفنی صحبت کرده است اما خبری از جزئیات این گفتگو منتشر نشده است.
تحلیل
به نظر میرسد قطع رابطه با قطر در ادامه انتشار اظهاراتی به نقل از امیر قطر علیه عربستان سعودی و در حمایت از ایران باشد که هفته گذشته از خبرگزاری دولتی این کشور منتشر شد اما مسئولان قطری پس از ساعاتی این اظهارات را تکذیب و اعلام کردند که سایت خبرگزاری قطر هک شده بوده است. اما رسانه های عربی خبر هک شدن این سایت را نپذیرفته و با استناد به موضعگیریهای مشابه امیر قطر در سالهای گذشته موجی علیه قطر به راه انداختند که در روزهای بعد ادامه یافت و سرانجام به قطع رابطه با قطر منجر شد.
قطر اکنون عملا در محاصره قرار گرفته و نزدیکترین کشوری که میتواند با آن ارتباط لجستیکی داشته باشد ایران است. این وضعیت فرصتی برای ایران فراهم میآورد.
پیامدهای اقتصادی
قطر کشوری وابسته به واردات است. تنها محصول عمده این کشور گاز، نفت و محصولات پتروشیمی است. حدود نیمی از کل واردات غذا از مرز زمینی با عربستان وارد میشود که امروز بسته شد. گزارشهایی از هجوم مردم برای خرید مایحتاج منتشر شده است.