آمار درگیری‌های خیابانی در جامعه ایران مدتهاست که زنگ خطر را به صدا درآورده است. به گفته یک مقام مسئول “تاب‌آوری اجتماعی” ایرانی‌ها پایین آمده و حل این مسئله دیگر به یک موضوع “حاکمیتی” تبدیل شده است.
بنا بر آمار پزشکی قانونی استان تهران در ده ماهه نخست سال ۱۳۹۴ حدود ۹۵ هزار نفر به دلیل آسیب‌های ناشی از نزاع به مراکز پزشکی قانونی در این استان مراجعه کردند.
این درگیری‌ها که اغلب به بهانه‌های کوچک نظیر دعوا بر سر جای پارک خودرو آغاز شده‌اند، در نهایت پایانی تلخ یافته و به ختم زندگی یک انسان منجر شده‌اند.
سازمان پزشکی قانونی ایران به تازگی اعلام کرد که تهران، خراسان رضوی و اصفهان سه استانی بوده‌اند که در شش ماهه نخست سال ۹۴ بیشترین آمار مراجعین نزاع را داشته‌اند.
هر چند طبق آمار این سازمان میزان مراجعان نزاع به ادارات پزشکی قانونی در شش ماهه نخست سال ۹۴ نسبت به سال پیش از آن ۵/۳ درصد کاهش داشته، اما با این حال مشکلات اقتصادی، گرانی، بیکاری، فقر، هوای آلوده، ترافیک سنگین و افزایش مهاجرت به شهرها موجب شده تا در سال‌های اخیر میزان درگیری‌های خیابانی و ضرب و شتم به طرز نگران‌کننده‌ای در تمامی شهرهای ایران افزایش داشته باشد.
مجید صفاری‌نیا، رئیس “کمیسیون تخصصی روانشناسی اجتماعی” در سازمان نظام روانشناسی و مشاوره در گفتگویی با سایت “خبرآنلاین” از پایین آمدن “تاب‌آوری اجتماعی” در ایران سخن گفته و این مفهوم جدید در روانشناسی را یکی از مؤلفه‌های سلامت اجتماعی خوانده است.
او یکی از دلایل مهم چنین وضعیتی را افزایش مهاجرت به شهرها دانسته است.
به گفته او ۷۰ درصد جمعیت در ایران در اصل روستانشین بوده‌اند و طبق پژوهشی که انجام شده تا سال ۱۴۰۰ خورشیدی، این رقم برعکس شده و ۷۰ درصد مردم کشور شهرنشین و ۳۰ درصد روستانشین خواهند بود.
این استاد دانشگاه علامه‌طباطبایی از عوامل دیگری همچون ازدحام، گم‌نامی در شهرهای بزرگ، از دست رفتن نقش آرامش‌دهنده خانواده و عوامل روانی نام برده که منجر به پایین آمدن آستانه تحمل مردم و در نتیجه کاهش تاب‌آوری اجتماعی شده است.
او در توضیح اهمیت سلامت اجتماعی و نقش آن گفته است: «روانشناسان ۶۰ مولفه همچون اعتیاد، بحران اجتماعی، طلاق عاطفی، بحران شادی، آلودگی محیط زیست، بیکاری، کرامت پایین متخصصان، دعواها و نزاع‌های خیابانی را به عنوان متغیرهای سلامت اجتماعی برشمرده‌اند. هرچه استانداردهای اجتماعی در جامعه کاهش یابد، میزان عصبانیت اجتماعی بالا می‌رود.»
موضوع “حاکمیتی”
به گفته صفاری‌نیا کنترل خشونت‌های اجتماعی و تلاش برای کاهش خشونت اجتماعی نیاز به تدبیری همه‌جانبه و همکاری همه دستگاه‌ها دارد، اما به دلیل “جزیره‌ای عمل کردن” هر کدام از دستگاه‌های مسئول، هیچ‌کدام نتوانسته‌اند تا کنون به تنهایی راه به جایی ببرند.
او حل این مسئله را یک موضوع “حاکمیتی” خوانده و اظهار داشته است: «این مسئله آنقدر بزرگ است که سیستمی باید اصلاح شود تا حال مردم خوب شود. حتی صداوسیما هم باید وارد عرصه شود.»
سال گذشته رئیس شعبه ۷۱ دادسرای کیفری استان تهران ویژه قتل به خبرگزاری مهر گفته بود که پرونده‌های قتل قطعا از نزاع و درگیری نشأت می‌گیرند و ۷۰ درصد قتل‌ها ناشی از “جنون آنی” هستند.
وی عنوان کرده بود: «برخی می‌گویند فصل یا ماه بر روی نزاع تاثیرگذار است که اینطور نیست چرا که نزاع منجر به قتل تنها در چند ثانیه رخ می‌دهد و این قتل‌های چند ثانیه‌ای هشداری است تا برای پیشگیری از آن اقدام کنیم.»
کارشناسان معتقدند که آمار واقعی درگیری‌های خیابانی بسیار بیشتر از آمار رسمی است و دلسردی مردم از عدم اجرای قوانین و احقاق حق در دستگاه قضایی موجب شده تا شهروندان برای جبران ظلمی که بنا به تصورشان بر آنان رفته، خود دست به کار شده و شخصا علیه “ظالم” اقدام کرده و با اتکا به زور بازو ” حق‌شان را بگیرند.”