سعید محمودی مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس هشدار داده که ساخت و آبگیری سد تنگ سرخ در شمال غرب شیراز باعث خواهد شد جریان اندک آبی که به دریاچه مهارلو در جنوب شرق این شهر میرسد، قطع شود.
فعالان محیط زیست می گویند قطع جریان آب باعث خواهد شد که دریاچه مهارلو خشک و به کانون ریزگردهای خطرناک و بیماری زا تبدیل شود.
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس به خبرگزاری ایرنا گفت: سد تنگ سرخ شیراز این مشکل را دارد که در ارزیابی اولیه برای دریاچه مهارلو حقابه تعیین کرده است اما بعد از اجرای این طرح، مهارلو نیز به سرنوشت مشابه بختگان دچار خواهد شد، آنها روی کاغذ و در ارزیابی اولیه طرح سهمیه آب برای دریاچه مهارلو تعیین میکنند اما بعد از بهره برداری هیچ آبی وجود ندارد که به مهارلو بدهند، آبی به مهارلو نخواهد رسید، همین مقدار جزیی هم به مهارلو نخواهد رسید، ولی در طرح و در پیش بینی، مردم را فریب میدهند.
او افزود: مجوز دادن به این سدها و ایجاد شرایطی که اکوسیستم را بدتر از شرایط فعلی کند منطقی نیست، در حال حاضر سد تنگ سرخ ارزیابی زیست محیطی ندارد و رایزنیها از سوی مجریان و مسئولان این سد برای اخذ ارزیابی در حال انجام است هر چند کارگاه سد هم اگر فعال باشد و اگر ادامه ساخت سد پیگیری شود تخلف صورت گرفته است.
مدیرکل حفاظت محیطزیست استان فارس چندی پیش نیز در خصوص سد تنگ سرخ گفته بود: نقطه اختلاف ما با وزارت نیرو در این باره مشخص است. آنها براساس علم و پیشبینیهای آینده و نیز آمار و دادههای صد سال گذشته میدانند وضعیت در شرایط بحرانی است، پرسش اینجاست که چرا ۲۵ درصد برای حقابه محیط زیست تضمین میکنند درحالیکه این سد پر نخواهد شد و آب پشتش حتی برای شرب، کشاورزی و محیط زیست نمیماند.
آقای محمودی میگوید: ما میدانیم با آغاز فعالیت سد تنگسرخ همین میزان جزئی آب هم به مهارلو نخواهد رسید اما طرحها و پیش بینیها اعداد و ارقامی را نشان میدهند که به واسطه آنها هم ما و هم فعالان نگران محیط زیست را فریب میدهند.
به گفته او، امروز کسی فریب این حرفها را نمیخورد و مجوز دادن به این سد، در مسیری که اکوسیستمهای آبی را از این شرایط به بدتر از آن راهنمایی کند، پذیرفتنی نیست و در دستور کار سازمان محیط زیست نخواهد بود.
مدیرکل حفاظت محیطزیست استان فارس گفت: قطعاً آبگیری یک سد اگر در شرایط طبیعی رخ دهد و برداشت از چاهها درصورتیکه بهصورت مجاز انجام شود، نباید تهدیدی بهشمار رود؛ اما آنقدر میزان بارش کم و مدیریت غلط است که درصد بسیاری از آبی که باید انباشه شود، توسط این سد بلعیده خواهد شد.
آقای محمودی با بیان اینکه اولویت سدها باید ابتدا تأمین حقابه محیط زیست باشد، ابراز داشت: با این وجود ابتدا آب شرب و کشاورزی و صنعت تأمین میشود و بعد اگر آبی باقی ماند به محیط زیست داده میشود که این موضوع نادرست و غیرقانونی است.
سد تنگ سرخ در محور شمال غرب شیراز با طول تاج ۷۰۰ متر، ارتفاع ۸۵ متر و ۳۰ میلیون متر مکعب حجم مخزن و ظرفیت تنظیم ۱۷ میلیون مترمکعب آب در حال احداث است. این سد با مشارکت شهرداری شیراز و سازمان آب منطقهای فارس ساخته میشود و برای آن سرمایهگذاری هزار میلیارد ریالی در نظر گرفته شده است.
به گفته کارفرمایان این طرح، هدف اصلی از ساختن سد تنگ سرخ مهار سیلاب، حفظ محیط زیست و توسعه گردشگری و همچنین تامین آب باغهای مشهور قصردشت در شیراز است.
چرا سازمان حفاظت محیط زیست مخالف تنگ سرخ است؟
سابقه مخالفت با احداث سد تنگ سرخ به حدود ۱۰ سال پیش میرسد، یعنی از زمانی که قرار بود طرحی برای احداث سد در این منطقه تهیه و تصویب شود.
مخالفان از میان استادان دانشگاه شیراز، کارشناسان منابع طبیعی و سازمان محیط زیست بودند و برخلاف مدافعان احداث این سد معتقد بودند که تنگ سرخ عوارض زیست محیطی و حتی امنیتی فراوانی با خود خواهد خواهد داشت.
طرح احداث سد تنگ سرخ در میان مخالفتها در سال ۱۳۹۰ به تصویب رسید، اما گرچه چند سال بعد کارگاه ساختمانی سد تجهیز و عملیات آن نیز آغاز شد، اما هنوز احداث آن به نیمه نیز نرسیده است.
مخالفان ساختن سد معتقدند احداث این سد جان دریاچه مهارلو را میگیرد و آن را خشک میکند. بخش زیادی از آب دریاچه مهارلو از طریق آب و سیلابهایی تامین میشود که توسط «رودخانه خشک شیراز» به سمت آن هدایت میشوند.
زمانی که سد تنگ سرخ ساخته شود، به مدت حداقل سه سال و در طول مدت آبگیری لازم است که از ورود آب و سیلاب از طریق رودخانه خشک به مهارلو جلوگیری شود تا دریاچه سد پر شود. این امر به اعتقاد مخالفان سد، مهارلو را کاملا خشک میکند.
خشک شدن مهارلو پیامدهای منفی زیادی برای مردم منطقه دارد. این دریاچه که اکنون با فاضلابهای شهری شیراز انباشته شده دارای مواد سمی است و خشک شدن آن باعث پراکنده شدن ریزگردهای غیربهداشتی و مسموم به تمام مناطق اطراف و به ویژه روی شهر شیراز خواهد شد.
فاجعه در کمین: سد روی گسل ساخته میشود
به گفته سازمان حفاظت محیط زیست، این سد در محل دو گسل فعال و خطرناک به نامهای «گسل بمو» و «گسل سبزپوشان» احداث میشود.
فاصله سد از گسل اول تنها ۲ کیلومتر و از گسل دوم حدود ۷ کیلومتر است. به این ترتیب از نظر زمینشناسی نیز سد در موقعیت خطرناکی قرار دارد.
از آنجا که حجم زیادی از آب قرار است در فاصله تنها ۲ کیلومتری شیراز، پنجمین کلانشهر ایران، جمع شود، آسیبپذیری به هنگام بحران نیز افزایش مییابد و خطرات زیادی ممکن است متوجه شیراز شود.
مهار سیلاب و پر آبی «رودخانه خشک» اهداف بلندپروازنه موافقان سد
موافقان ساختن سد تنگ سرخ که مصمم به اتمام این پروژه هستند میگویند سد که ساخته شود میتواند جلو سیلابهای ویرانگری را که در فصلهای پر باران به سمت شیراز روانه میشود بگیرد.
همچنین به این ترتیب «رودخانه خشک» از یک رودخانه فصلی که تنها در بخشهایی از سال آب دارد به رودخانهایی دائمی تبدیل خواهد شد. پرآبی رودخانه خشک آنگاه زنده شدن دریاچه مهارلو را به دنبال خواهد داشت. بنابراین شهرداری و شورای شهر شیراز و همچنین سازمان آب منطقهای فارس از مخالفت سازمان حفاظت محیط زیست با اجرای این پروژه متعجب هستند.
اما به گفته منتقدان این سد، دائمی کردن «رودخانه خشک» که یک رودخانه فصلی است یک مساله زیست محیطی است و باید این رودخانه همچنان به صورت فصلی باقی بماند.
اداره کل محیط زیست فارس همچنین معتقد است برای جلوگیری از سیلابهای فصلی و خسارتهای ناشی از آن راههای دیگری نیز وجود دارد. از جمله آنکه میتوان از احداث خیابان در مجاورت «رودخانه خشک» جلوگیری و نسبت به لایروبی رودخانه اقدام کرد.
موافقان و مخالفان احداث سد تنگ سرخ تاکنون چندین بار مناظرههای عمومی نیز در شیراز برگزار کردهاند اما هیچکدام از طرفین نتوانسته دیگری را قانع کند. در این بین شهرداری ۲۰ میلیارد تومان دیگر اعتبار به این سد اختصاص داده است.