حادثه نفت‌کش سانچی که خبر مهم روزهای گذشته بود همچنان پر از ابهام و سوالات بی‌جواب است. این کشتی که حامل ۱۳۶ هزار تن (۹۶۴ هزار بشکه) میعانات گازی و نفت خام سبک از ایران به مقصد کره جنوبی بود، عصر شنبه ۱۶ دی ماه (۶ ژانویه) در ساعت بیست شب به وقت محلی پس از برخورد با کشتی باری چینی «کریستال» که از آمریکا رهسپار گوانگ دونگ در چین بود، دچار آتش‌سوزی شد.
سانچی با پرچم پاناما حرکت می‌کرد، تحت مالکیت شرکت ایرانی «برایت شیپینگ» و در اجاره یک شرکت کره‌ای بود. نفت‌کش سانچی در هشتمین روز پس از سانحه، عصر یکشنبه ۲۴ دی ماه (۱۴ ژانویه) در دریای شرق چین و در منطقۀ انحصاری اقتصادی ژاپن غرق شد. هر ۳۲ سرنشین این کشتی که ۲ نفر از آنان اتباع بنگلادش و باقی ایرانی بودند در این حادثه جان باختند.
با گذشت نزدیک به دو هفته از وقوع این حادثه و با پخش اطلاعات متناقض، سوال‌های بسیاری در اذهان شهروندان ایرانی شکل گرفته است. در جستجو برای یافتن پاسخ این سوالات، یورنیوز با مهندس حسن رستمیان، کار‌شناس ناوبری، ایمنی و محیط زیست گفتگو کرده.
آیا در نجات خدمه سانچی اهمال شد؟
مهندس رستمیان در پاسخ به این سوال می‌گوید «به طور مرسوم در هر شیفت کاری حدود دو سوم خدمه کشتی در پست‌های خود مشغول کار هستند. بنابراین از ۳۲ نفر افراد حاضر در کشتی در لحظه حادثه احتمالا حدود ۲۰ نفر در مکان‌های مختلف مشغول به کار بوده و در نتیجه حداقل چند نفر نیز بر روی عرشه حضور داشته‌اند. به نظر می‌رسد که اعضای سانچی احتمالا متوجه نزدیک شدن کشتی چینی شده و حتی به این کشتی اخطار داده‌اند اما ممکن است به علت سهل انگاری کشتی باربری چینی و کمبود زمان در تغییر مسیر این تصادف رخ داده است.
هنگام وقوع چنین حوادثی، بهترین راه برای نجات و حفظ جان افراد حاضر در کشتی استفاده از قایق‌های امدادی است که در مکان‌های مختلف کشتی وجود دارند. کشتی‌های تانکردار معمولا به این صورت طراحی می‌شوند که تانکر در قسمت جلو کشتی قرار دارد و موتورخانه و اتاق‌های استراحت کارکنان در عقب کشتی است. اینکه چرا کارکنان به سمت عقب کشتی فرار نکرده و با قایق‌های امدادی خود را نجات نداده‌اند مشخص نیست. ممکن است به دلیل احساس مسئولیت از ترک کشتی سرباز زده‌اند یا به نحوی غافلگیر شده‌اند که فرصت فرار و نجات را پیدا نکرده‌اند. احتمال اینکه در وقوع حادثه افراد در موتورخانه پناه بگیرند هم دور از ذهن نیست چرا که موتورخانه‌ها دارای دیواره‌های فلزی با قطری نزدیک به دو متر هستند و محل امنی محسوب می‌شوند.»
آیا چین در مهار و اطفای آتش سوزی و نجات جان خدمه سانچی کوتاهی کرد؟
«اطفای آتش‌سوزی ناشی از آتش سوزی میعانات گازی و نفت خام سبک با آب اصولا اشتباه است به این علت که آب چگالی بزرگتری از این مواد دارد و با ورود آب به تانکر این محصولات پتروشیمی روی آب قرار می‌گیرند و نتیجتا آتش سوزی نه تنها مهار نمی‌شود بلکه ممکن است گسترده‌تر گردد. بهترین راه خاموش کردن این قبیل آتش‌سوزی‌ها استفاده از فوم‌های مخصوص است، روشی که ژاپن و کره جنوبی برای کمک پیشنهاد کردند ولی چین آن را رد کرد. گرچه هنوز اطلاعات در رابطه با این حاثه کامل نیست و با اطمینان کامل نمی‌توان گفت که چین در این مورد کم‌کاری کرده است یا خیر، اما به نظر می‌رسد که این امکان وجود داشت که عملیات نجات با کیفیت بهتری انجام شود.»
جعبه سیاه کشتی چیست و آیا می‌تواند به درک بهتر ما از حادثه کمک کند؟
«ثبت‌کننده داده‌های دریایی (Voyage data recorder یا VDR) که جعبه سیاه کشتی نیز نامیده می‌شود یک سامانهٔ ثبت اطلاعات است که وجود آن در تمامی شناور‌ها جهت انطباق با قوانین سازمان بین‌المللی دریانوردی، به‌خصوص کنوانسیون بین‌المللی ایمنی جان اشخاص در دریا الزامی است. این سامانه داده‌های گوناگون به دست آمده از حس‌گرهای نصب‌شده روی شناور را جمع‌آوری کرده و آن‌ها را به صورت کدهای دیجیتالی ذخیره می‌کند. در صورت بروز حادثه می‌توان از اطلاعات این دستگاه به چگونگی وقوع آن پی برد. البته باید دقت داشت که معمولا در زمان جدا کردن و انتقال آن نیز باید تمهیداتی اندیشیده شود چرا که حمل نامناسب و آسیب به دستگاه ممکن است سبب از دست رفتن اطلاعات آن شود.
از آنجایی که آخرین اطلاعات مربوط به مسیر حرکت، جهت‌گیری کشتی و داده‌های قطب‌نما، داده‌های راداری، صدای ضبط شده از اتاق فرمان، ارتباطات رادیویی کشتی، هشدارهای فعال‌شدهٔ کشتی، داده‌های مربوط به بدنه، سکان، موتور و پیشران در ثبت‌کننده داده‌های دریایی ثبت می‌شوند، رمزگشایی اطلاعات آن می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.
کشورهای سازنده جعبه سیاه که معمولا کشورهای صنعتی و پیشرفته هستند، قادرند از اطلاعات آن رمزگشایی کنند. کشورهای غیرسازنده که دارای قدرت و دانش فن‌آوری اطلاعات پیشرفته هستند نیز قادرند کدهای این دستگاه را بگشایند.»