ویروس جدید کرونا در حال گسترش است و هنگام تنظیم این گزارش، آمار رسمی حاکی از این بود که ویروس در کمتر از یک ماه بیش از ۱۳۸۰ مورد ابتلا و ۴۱ مرگ به جا گذاشته است. این در حالی است که به عقیده سازمان بهداشت جهانی، واکنش چین به بیماری بسیار سریع بوده است و تنها بعد از آلودگی ۴۰ نفر و یک مورد مرگ، این ویروس شناسایی شد. در ادامه، همه آنچه باید درباره بحران همهگیری کرونا، ویروس سربرآورده از شهر ووهان چین، بدانید مرور خواهیم کرد.
ماجرای ویروس جدید در چین درست در روزهای پایانی سال ۲۰۱۹ رقم خورد. مدیریت پزشکی کمیته بهداشت شهرداری ووهان در ۳۰ دسامبر، اطلاعیهای فوری برای درمان نوعی ذاتالریه با علت ناشناخته صادر کرد. یک روز بعد، ابتلای ۲۷ نفر به ذاتالریه به سازمان بهداشت جهانی اعلام شد، بیشتر آنها غرفهداران بازار غذاهای دریایی بودند و حال ۷ نفرشان وخیم بود.
گزارشها از ظهور ویروسی ناشناخته خبر میداد و زنگ خطر یک همهگیری جهانی به صدا درآمد. یک هفته بعد از گزارشهای اولیه از موارد ابتلا، جستوجوها درباره عامل این بیماری نشان داد آنفلوانزای فصلی، آنفلوانزای مرغی، سارس و مرس عامل ایجاد این بیماری نیستند و احتمالا پای نوعی عامل بیماریزای جدید و ناشناخته در میان است. در روز ۹ ژانویه، مشخص شد مسبب بیماری نوع جدیدی از ویروس کرونا است.
حالا، مواردی از آلودگی به این ویروس در کشورهای دیگر مثل کره جنوبی، ماکائو، ژاپن، آمریکا، تایلند، اندونزی، مالزی، استرالیا، فرانسه، نپال، هنگکنگ، تایوان و ویتنام بهطور رسمی تایید شده است و هنوز درمان یا واکسنی برای بیماری وجود ندارد.
خانواده مرگبار
این کروناویروس جدید، که حالا بهطور رسمی nCov-2019 (مخفف کروناویروس جدید ۲۰۱۹) نامیده میشود، به خانواده بزرگی از ویروسها تعلق دارد که بیماریهای تنفسی شبیه سرماخوردگی معمولی ایجاد میکنند.
مرکز کنترل بیماریهای واگیر آمریکا (CDC) میگوید بیشتر افراد در مقطعی از عمرشان به یک نوع از ویروسهای این خانواده آلوده میشوند که علایمش معمولا خفیف تا متوسط است. اما در برخی موارد، ویروس باعث ایجاد آلودگی در دستگاه تنفسی زیرین میشود و بیماریهایی مثل ذاتالریه و برونشیت ایجاد میکند.
این خانواده از ویروسها بین حیوانات بسیار شایعاند، اما تنها چند گونه آن انسان را آلوده میکنند و در مواردی نادر، ممکن است بر اثر جهش ژنتیکی از حیوان به انسان منتقل شوند؛ این همان اتفاقی است که در همهگیری سال ۲۰۰۲ از استان گوانگدونگ چین شروع و به ویروس سارس مشهور شد، یا در سال ۲۰۱۲ در خاورمیانه رخ داد، از عربستان سعودی شروع و ویروس مِرس نامگذاری شد. هر دو این ویروسها گونههایی از خانواده کروناویروس بودند که با جهشی ژنتیکی، از حیوان به انسان منتقل شدند.
ویروس جدید از کجا آمده است؟
با این پیشینه، سوال اساسی این است که ویروس nCov-2019 از کجا آمده است. از آنجا که ویروس جدید نخستین بار در افرادی شناسایی شد که با بازار غذاهای دریایی و حیوانات ووهان در تماس بودهاند، محققان به این نتیجه رسیدهاند که این ویروس هم مانند همتایان قبلیاش، مرس و سارس، از حیوانات به انسان منتقل شده است.
محققان ژنهای ویروس جدید را توالی دادند و نتیجه را با توالی ژنوم ۲۰۰ نوع این ویروس که حیوانات را در سراسر جهان آلوده میکند مقایسه کردند. نتایج این بررسی نشان میدهد ۲۰۱۹-nCov احتمالا از مارها به انسان سرایت کرده است. این نتایج احتمال سرایت را به دو گونه مار که در جنوب چین یافت میشود محدود کردهاند. مار کریت و کبرای چینی دو گونه مارند که احتمالا ویروس کرونای جدید از یکی از آنها به انسان سرایت کرده است. اما یافتههای پژوهشی دیگر، که در ۲۳ ژانویه منتشر شده است، نشان میدهد ژنوم کروناویروس جدید تا ۹۶ درصد با ژنوم کروناویروس خفاش همسان است.
با این همه، مساله مهمتر این است که آیا ویروس جدید از انسان به انسان منتقل میشود و اگر بله، چطور و با چه میزان سرایت؛ در یک کلام، ویروس جدید چقدر خطرناک است؟
ویروس جدید چقدر خطرناک است؟
از زمان شناسایی این ویروس، سوال اساسی انتقال آن از انسان به انسان بود. از آنجا که دو نمونه قبلی، یعنی سارس و مرس، از انسان به انسان منتقل میشدند، فرض بر این بود که این اتفاق در مورد کرونای جدید هم بیفتد. سازمان بهداشت جهانی در ۲۴ ژانویه، در گزارشی، فرضیههای قبلی مبنی بر انتقال از انسان به انسان را بهطور رسمی تایید کرد.
از آنجا که نتایج پژوهش اخیر نشان داد شیوه انتقال این ویروس شبیه ویروس سارس است، سازمان بهداشت جهانی شیوههای انتقال این ویروس را، مشابه سارس، از طریق عطسه، تماس پوستی و اشیای آلوده مانند لباس اعلام کرده است. بر اساس نتایج پژوهش یادشده، هر فرد آلوده میتواند تا ۴ نفر را به این ویروس آلوده کند و همین احتمال گسترش شدید بیماری را بالا میبرد.
بررسیهای اپیدمیشناسی کروناویروس جدید حاکی از این است که معمولا افراد پیر و میانسال و کسانی را که یک بیماری زمینهای مانند دیابت، فشار خون و ناراحتی قلبی دارند بیشتر درگیر میکند. علائم شایع این بیماری در ۹۸ درصد موارد تب، ۷۶ درصد سرفه و ۴۴ درصد درد عضلانی و خستگی گزارش کردهاند. از سایر علائم که شیوع کمتری دارد میتوان به سرفه خلط یا خون، سردرد و اسهال اشاره کرد. تقریبا نیمی از افراد مبتلا دچار تنگینفس شدهاند و ۱۳ نفر از اولین موارد ابتلا در چین، بهدلیل ذاتالریه حاد تحت مراقبتهای ویژه قرار گرفتهاند. به همین دلیل، مقامهای بهداشتی کشورهای در معرض خطر این همهگیری و سازمان بهداشت جهانی امیدوارند با رعایت موارد ایمنی، بیماری کنترل و از گسترش آن پیشگیری شود.
چطور در مقابل ویروس کرونا از خود مراقبت کنیم؟
مرکز کنترل بیماریهای واگیردار آمریکا علاوه بر دستورالعملهای درمانی در بیمارستان، دستورالعملهایی برای پیشگیری از ابتلا و مراقبت در خانه نیز صادر کرده است. البته تشخیص وضعیت و شرایط بیمار و تشخیص نحوه مراقبت بر عهده مقامهای بهداشتی است و اگر کسی دچار علائم تنفسی باشد، نباید بدون مراجعه به مراکز درمانی، خوددرمانی کند.
افراد بیمار و اطرافیان باید ماسک بزنند. افراد آلوده و سالم نباید از وسایل مشترک استفاده کنند. فرد بیمار باید از دیگران جدا شود و تماس مستقیم نباید برقرار شود. فرد بیمار هنگام سرفه و عطسه باید با ماسک و حوله جلوی دهان و بینیاش را بپوشاند تا از پراکندن قطرات حاوی ویروس جلوگیری شود. افراد مسن و کسانی که بیماری زمینهای دارند باید از افراد بیمار کاملا دور باشند و حتی در یک خانه نباشند. هم بیمار و هم کسی که از او پرستاری میکند باید مرتب دستهایشان را بشویند و ضدعفونی کنند. لباسها و ظرفهای بیمار و اطرافیان نباید یکجا و مشترک شسته شوند و همه وسایلی که بهنوعی مشترکاند باید بعد از استفاده بیمار، ضدعفونی شوند. اطرافیان باید از تماس نزدیک با فرد بیمار بهمدت ۱۴ روز خودداری کنند و به محض وخامت علائم، بیمار را به مراکز درمانی انتقال دهند.
در ایران، هنوز موردی رسمی از ابتلا به این بیماری گزارش نشده است و بنا بر اعلام مرکز کنترل بیماریهای واگیر وزارت بهداشت، تیمهای پزشکی در فرودگاه امام خمینی پروازهای ورودی از کشورهای آلوده را کنترل میکنند.