فصل سوم برنامه شناسایی، کشف و مستندسازی بقایای باستان‌شناختی راه شاهی هخامنشی علاوه بر شناسایی بیش از ۱۳۰ اثر و محوطه در این راه، به کشف تعدادی پایه ستون در مناطق نورآباد و مرودشت و قطعاتی از جاده سنگ‌فرش در مناطق کازرون، مرودشت و سپیدان منجر شد.
به‌گزارش خبرگزاری میراث‌آریا، احسان یغمایی سرپرست برنامه پژوهش‌های باستان شناسی راه شاهی هخامنشی امروز سه‌شنبه ۳۱ مرداد ۹۶ با اعلام این خبر گفت: «یکی از آثار مهم تاریخی و فرهنگی ایران راهی کهن است که در متون کلاسیک یونانی از آن به‌عنوان راه شاهی هخامنشی یاد کرده‌اند.»
او با بیان این‌که با وجود اهمیت این راه کهن تاکنون پژوهش باستانشناسی درخوری درباره آن انجام نگرفته بود افزود: «در سه فصل برنامه باستانشناسی حاضر تلاش شده است تا مسیر این راه کهن در حد فاصل شوش در خوزستان تا تخت‌جمشید در استان فارس شناسایی شود.»
این باستان‌شناس پیشکسوت جاده شاهی هخامنشی را یک شبکه پیام‌رسانی شگفت‌انگیز و جزیی از تشکیلات اداری هخامنشیان دانست و اظهار کرد: «اداره امور این شاهنشاهی گسترده عهد باستان، از هند تا مدیترانه، از طریق این راه و شاخه‌های فرعی آن انجام می‌شده است.»
به گفته یغمایی این راه از جنبه‌های گوناگون اداری، سیاسی، نظامی و بازرگانی دارای اهمیت است. او افزود: «با گذشت بیش از ۲هزار سال از زمان ساخت این راه، یافتن بقایای آن، به ویژه با توجه به تغییرات گسترده‌ای که با توسعه شهرها و اجرای برنامه‌های عمرانی در سراسر کشور انجام گرفته دشوار بود.»
یغمایی با اشاره به این نکته که کوشش گروه در این فصل از کاوش صرف شناسایی مسیر راه در محدوده میان نورآباد تا تخت‌جمشید شد، تصریح کرد: «با بررسی مسیر و سنجیدن وضعیت طبیعی و جغرافیایی آن، علاوه بر مطالعه و بازنگری داده‌های تاریخی و مطالعات پیشین باستانشناسی، به شناسایی بقایای راه شاهی پرداخته شد.»
«پژوهش‌های باستانشناسی راه شاهی پیوسته و منسجم نبوده»
یغمایی افزود: «اگرچه پیشینه پژوهش‌های باستانشناسی در این زمینه به حدود یک سده می‌رسد، اما هیچ‌گاه پیوسته، منسجم و متمرکز نبوده و گسست داشته است، در حالی‌که در دهه‌های گذشته بخش‌های گوناگون کشور با دقتی درخور بررسی شده است، اما چون بر این موضوع متمرکز نبوده دستاوردهای آن برای این منظور در عمل چندان سودمند نبوده است.»
این باستان‌شناس پیشکسوت بِروز نبودنِ اطلاعات محوطه‌های شناسایی شده پیشین را از دشواری‌های دیگر دانست افزود: «از زمان انجام آن پژوهش‌ها تا امروز، شناخت ما از موادِ فرهنگی این دوران دگرگون شده است.»
یغمایی اظهار کرد: «برای نمونه، زمانی توجه چندانی به شناسایی و طبقه‌بندی مواد فرهنگی دوران تاریخی و از جمله هخامنشی نمی‌شده و تمرکز بر دوران پیش از تاریخ بوده است.»
به گفته او، نابودی یا تسطیح و تخریب شماری از محوطه‌ها، به‌ویژه در دشت‌های بارور، نیز شناسایی محوطه‌های هخامنشی را دشوار می‌کند.
سرپرست هیئت برنامه پژوهشی‌های باستانشناسی راه شاهی هخامنشی گفت: «در این فصل افزون بر بازنگری مواردی از محدوده‌های بررسی‌شده پیشین، برخی مناطق بررسی نشده نیز مورد مطالعه و تحقیق قرار گرفت.»
یغمایی تأکید کرد: «در چارچوب این طرح، به شناسایی یا بازبینی بیش از ۱۳۰ اثر و محوطه پرداختیم و توانستیم با پیمایش مسیر و مناطق نورآباد ممسنی، خلّار، شول و سنگر، کازرون، گویوم، شیراز، باجگاه، زرقان، سپیدان، بیضا و مرودشت نشانه‌های این راه را شناسایی کنیم.»
به گفته این باستان‌شناس پیشکسوت در این مسیر، افزون بر منزلگاه‌ها و دژهای دیده‌بانی، قطعاتی از جاده‌های سنگ فرش باستانی هم کشف شد.
یغمایی یافتن تعدادی پایه ستون در مناطق نورآباد و مرودشت، و قطعاتی از جاده سنگ‌فرش در مناطق کازرون، مرودشت و سپیدان را از جمله مهم‌ترین یافته‌های این فصل دانست و تصریح کرد: «نتایج سه فصل پژوهش حاضر در آینده نزدیک به‌صورت کتابی توسط پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری انتشار خواهد یافت.»
برنامه پژوهش‌های باستانشناسی راه شاهی هخامنشی با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری انجام شد.