سیصدوسی‌و نهمین نشست علمی مرکز حافظ‌شناسی-کرسی پژوهشی حافظ شامگاه یکشنبه ۲۷ تیر به شکل مجازی و با موضوع «بررسی و نقد کتاب فرهنگ مردم در دوره‌ی سعدی و حافظ» برگزار شد.
به گزارش ایسنا، مدیر مرکز حافظ شناسی در این نشست گفت: کتاب فرهنگ مردم شیراز در دوره‌ی سعدی و حافظ، یکی از موضوعات یازده‌گانه‌ای‌ست که در طرح بزرگ «خورشیدهای سه‌گانه» به انجام رسیده است. این طرح، برای ساخت یک مجموعه‌ی نمایشی در پیوند با زندگی و روزگار سعدی، خواجو و حافظ انجام شد.
کاووس حسن‌لی افزود: بنابراین ضرورت داشت در پژوهشی مستقل و مستند آنچه برای فیلم‌نامه‌نویس و کارگردان و سازندگان مجموعه در پیوند با آداب و رسوم و باورها، پوشش، غذاها، شغل‌ها و موضوعات دیگر فرهنگ مردم در دو سده‌ی هفتم و هشتم در شیراز وجود داشته است فراهم آید.
حسن‌لی، همچنین در مورد پروژه‌ی دو سده سخنوری گفت: امروز حتی اگر سریال خورشیدهای سه‌گانه نیز ساخته نشود، مجموعه‌ی دو سده سخنوری، منبع پژوهشی ارزشمندی برای پژوهشگران خواهد بود.
صرفی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان، به‌عنوان اولین منتقد این نشست، کتاب «فرهنگ مردم شیراز در دوره‌ی سعدی و حافظ» را کتابی ارزشمند ارزیابی کرد و گفت: «ایهام ظریفی که در کلمه‌ی «فرهنگ» در نام کتاب است؛ از یک‌سو معنای دیکشنری و از سوی دیگر مباحث فرهنگی را دربرمی‌گیرد و در متن کتاب هم با این دو معنا روبه‌روییم.
او افزود: استفاده‌ی شاعران و نویسندگان در متون منظوم و منثور از فرهنگ و عناصر عامه به‌اختصار است. آن‌ها جزئی از عناصر فرهنگی را گرفته و باقی مطالب باید در ذهن مخاطب شکل بگیرد. اثری مانند فرهنگ مردم شیراز در دوره‌ی سعدی و حافظ، مخاطب این متون را برای فهم بهتر و سپیدخوانی یاری می‌کند.
صرفی گفت: این اثر آمیزه‌ای از ادبیات رسمی و فرهنگ عامه است. مدخل‌گزینی و فصل‌بندی کتاب بسیار خوب است و نویسندگان کتاب امانت‌دار بوده‌اند.
از نظر این استاد زبان وادبیات فارسی دانشگاه کرمان، افزودن یک مقدمه‌ی روش‌شناسانه به این کتاب ضروری است.
او اعتقاد داد که بعضی مدخل‌های روشن و آشنا نیاز به توضیح نداشته‌اند و احتمالا، مؤلفان برای حفظ یکدستی اثر آن‌ها را هم در کتاب آورده و توضیح داده‌اند. او همچنین به برخی برداشت‌های اشتباه مؤلفان در این کتاب اشاره کرد و گفت: این موارد بسیار اندک است؛ اما بهتر است در چاپ‌های بعدی مدنظر قرار گیرد.
فهیمه حیدری، دانش‌آموخته‌ی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز نیز که خود از ویراستان مجموعه‌ی دو سده سخنوری بوده است، دومین منتقد این نشست بود که در ابتدای سخن به ارزش و اهمیت متون دانشنامه‌ای و فرهنگ‌نامه‌ها در حوزه‌های مختلف پژوهشی پرداخت و بیان کرد: گرچه این متون دارای گستردگی و وسعت بسیاری است، اما برخی از این متون مانند فرهنگ مردم شیراز در دوره‌ی سعدی و حافظ، چارچوب ثابت و مشخصی دارند که هم در بعد زمانی و هم در بعد مکانی کاملا نظام‌مند است.
وی پس از ارائه‌ی مختصری در معرفی فصل‌های کتاب، به تعریف فرهنگ و نسبت فرهنگ و طبیعت اشاره کرد و از منظری به معرفی این کتاب پرداخت که نشان داده شود کاربست متون فرهنگ‌نامه‌ای همچون فرهنگ مردم شیراز در پژوهش‌های ادبی چگونه است، تا بدین طریق نقش بنیادین چنین آثاری به‌مثابه‌ی پایه‌های پژوهش‌های دیگر مشخص شود.
در بیان این منتقد، نوع نگاه به متون فرهنگ‌نامه‌ای از منظر علومی چون مطالعات فرهنگی یا نشانه‌شناسی اجتماعی مدنظر بود. وی هدف خود را از حضور در این برنامه علاوه‌بر معرفی اجمالی و بررسی کتاب فرهنگ مردم شیراز در دوره‌ی سعدی و حافظ، بررسی قابلیت متون فرهنگ‌نامه‌ای برای پژوهش‌های دیگر عنوان کرد و گفت: علاوه‌بر شناخت تقریبا جامعی که چنین متونی از دانش‌ها یا فرهنگ‌های مدنظر ارائه می‌دهند، نگاهی بسامدگونه به مدخل‌ها می‌تواند یکی از ابزارهای پژوهشگران برای تحلیل باشد.
به‌گفته‌ی حیدری، چنین فرهنگ‌نامه‌هایی را می‌توان دستمایه‌ای ارزشمند برای پژوهش در حوزه‌هایی چون مطالعات فرهنگی، مردم‌شناسی، نشانه‌شناسی اجتماعی و حتی مطالعات منطقه‌ای دانست.
وی در بخشی از سخنان خود، جای بحث «مکان» به‌معنی «مسکن و محل زیست مردم» در دو قرن هفتم و هشتم را در این پژوهش را خالی دانست و اظهار داشت: مدخل‌های مرتبط با مکان بر غنای بیشتر این اثر می‌افزود؛ چراکه انسان متأثر از مکانی‌ست که در آن رشد یافته و بالنده شده است.
حیدری گفت: کتاب فرهنگ مردم در دوره‌ی سعدی و حافظ، به میزان درخورتوجهی نشان‌گر جریان زیست فرهنگی ما در دو قرن هفتم و هشتم هجری است که از مهم‌ترین قرون در شکل‌گیری و خلق آثار ارزنده‌ی ادب فارسی به‌شمار می‌رود.
فرزانه معینی، سرپرست مؤلفان نیز در این برنامه، درخصوص چگونگی تدوین کتاب سخن گفت.
او آثار سعدی و حافظ را منابع اصلی این پژوهش برشمرد و توضیح داد: برای تألیف این کتاب که ساختار دانشنامه‌ای دارد و بخشی از فرهنگ مردم قرن هفتم و هشتم شیراز را باز می‌نماید، پس از تعیین موضوعات کلی و مطالعه‌ی منابع، حدود هفت‌هزار فیش در سامانه‌ای ویژه و تحت وب ساماندهی نوشته شد. در مرحله‌ی سوم، مقاله‌های جداگانه برای هر مدخل، از سامانه‌ی یادشده، گزارش‌گیری و تدوین شد.
مؤلفان دیگر کتاب، دکتر مدینه کرمی، دکتر انسیه هاشمی و دکتر ابراهیم اکبری نیز درباره‌ی منابع و بخش‌هایی که تألیف کرده بودند، توضیحاتی ارائه دادند تا فصول پنج‌گانه‌ی کتاب برای مخاطبان معرفی شود. به گفته‌ی ایشان کتاب‌های «مقاصدالالحان»، «طبیبانه‌های حافظ، «اصطلاحات دیوانی دوره‌ی غزنوی و سلجوقی»، «سازمان اداری خوارزمشاهیان» و «کلیات بسحاق اطعمه‌ی شیرازی، به تصحیح و توضیح دکتر منصور رستگار فسایی از منابع مهم پژوهشی کتاب فرهنگ مردم شیراز بوده است.
به گزارش ایسنا، نشست «بررسی و نقد کتاب فرهنگ مردم در دوره‌ی سعدی و حافظ» که باحضور جمعی از ادب‌دوستان و دانشگاهیان ترتیب یافت، با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، مدیریت فرهنگی و مرکز پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، به‌صورت مجازی برگزار شد.