احمد زیدآبادی
روزنامه نگار و تحلیلگر مسائل سیاسی
موج نخست حملات موشکی متحدان غربی علیه برخی مراکز نظامی در سوریه به پایان رسید. این حملات اگر به صِرف «انتقامجویی» از آنچه که «استفاده از تسلیحات شیمیایی علیه غیر نظامیان» تعبیر می‌شود، صورت گرفته باشد؛ بعید است که تغییر عمده‌ای در معادلۀ بسیار پیچیدۀ بحران سوریه پدید آورد. با این حال، به نظر نمی‌رسد که هدف از این حملات فقط انتقامجویی بوده باشد. اگر منظور از موشکباران تنها انتقامجویی از حملات شیمیایی بود؛ این میزان از سرعت عمل ضرورت نداشت.
به گمانم متحدان غربی از طریق حملات خود، در پی تغییر توازن قوا در سوریه و گشودن راهی دیپلماتیک برای برکناری بشار اسد از قدرت هستند. گشودن چنین راهی جز از طریق همکاری روسیه امکانپذیر نیست.
روسیه چندین سال است که خود را درگیر مذاکراتی با نیروهای خارجی و داخلی دخیل در بحران سوریه با هدف ورود به دوران انتقالی برای بازگشت ثبات کامل به این کشور کرده است اما در عمل هنوز گام مؤثری به جلو برنداشته است.
مهم‌ترین مانع پیش روی روسیه، ظاهراً سرسختی بشار اسد برای حفظ موقعیت خود و پشتیبانی ایران و گروههای متحدش از این سرسختی است. بنابراین، از این جهتِ خاص، شاید روسیه از اتفاقی که بشار اسد و حامیانش را به انعطاف وادار سازد؛ چندان ناخشنود نباشد و آن اتفاق، می‌تواند حملات آمریکا و متحدانش باشد.
بدین ترتیب، می‌توان حدس زد که هدف اصلی از حملۀ موشکی قدرت‌های غربی به سوریه، ایجاد زمینه‌ای برای آغاز سریع‌تر دوران انتقالی است. به نظرم اگر نقش روسیه در روند برنامه ریزی دوران انتقالی همچنان از سوی غربی‌ها به رسمیت شناخته شود؛ مسکو بی میل نخواهد بود که با بهره گیری از حملات موشکی اخیر، اسد را برای انعطاف در مذاکره با مخالفانش تحت فشار قرار دهد.
با این حساب، اگر مسکو عزم خود را برای فشار بر اسد به منظور آغاز دوران انتقال سیاسی در سوریه به نمایش بگذارد؛ حملات نظامی آمریکا و متحدانش، هم به هدف خود رسیده و هم تکرار نخواهد شد.
این اما فقط یک سوی ماجراست. از زوایه‌ای دیگر، فشار روسیه به اسد می‌تواند سبب اصطکاک در روابط مسکو با ایران و حزب الله لبنان شود. در حقیقت، دست روس‌ها در سوریه آنقدر‌ها هم باز نیست و آن‌ها بدون پشتیبانی نیروهای متحد ایران در سوریه به خصوص حزب الله قادر به ایفای نقش مؤثری در آن کشور نیستند.
در واقع اینجاست که گره بحران تا اندازه‌ای کور می‌شود. از این رو، در صورت ناتوانی و یا فقدان ارادۀ روس‌ها برای آغاز دوران انتقالی معنادار در سوریه، حملات متحدان غربی به دلایل و بهانه‌های مختلف ادامه خواهد یافت تا روزی که این توانایی و اراده به ظهور برسد.
*نظرات و آرای مطرح‌شده در مقالات و تحلیل‌ها، بیانگر دیدگاه‌های نویسندگان است.